Apteka dla aptekarza – Leki dla pacjenta

W trakcie wyżej wymienionej audycji radiowej przeciwnicy zmian systemowych, w wyniku których co najmniej 51% udziałów apteki w Polsce musieliby posiadać farmaceuci, starali się przez blisko godzinę podać jak najwięcej argumentów przeciwko takiej zmianie. Ponadto, większość z tych argumentów była również wielokrotnie przytaczana przez przeciwników zmian systemowych w licznych artykułach prasowych, publikowanych w ciągu ostatnich kilku miesięcy. Niestety, przedstawiciele Naczelnej Izby Aptekarskiej nie odnieśli się do tych argumentów nie tylko w trakcie tej audycji radiowej, ale również w publikacjach prasowych dotyczących możliwych zmian systemowych detalicznej dystrybucji leków w Polsce. Chciałbym dzisiaj podać trzy przykłady tych argumentów, choć jest ich niestety znacznie więcej.

Pierwszy argument, który w trakcie audycji wielokrotnie przytaczał pan Marcin Piskorski – Prezes Związku Pracodawców Aptecznych PharmaNET – dotyczył nazywania systemu, w którym jedynie farmaceuci mogą być właścicielami apteki – jako systemu zamkniętego, natomiast systemu, w którym każdy lub dowolna spółka może być właścicielem apteki – jako systemu otwartego. Moim zdaniem pan Piskorski nieprzypadkowo powtarzał w trakcie audycji kilkanaście razy sformułowania dotyczące systemu zamkniętego i systemu otwartego. Można przypuszczać, że dla większości osób nazwa „system zamknięty” będzie się kojarzyć negatywnie, natomiast nazwa „system otwarty”  – pozytywnie. Przy braku odpowiedniej reakcji Naczelnej Izby Aptekarskiej taka argumentacja w coraz większym stopniu utrwala się w opinii publicznej i była również przytaczana przez wiceministra zdrowia w odpowiedzi na interpelację poselską.  Należałoby podkreślić, że w krajach, w których właścicielami aptek mogą być jedynie farmaceuci, liczba właścicieli aptek jest bardzo duża i cały czas następuje stopniowa ich wymiana. Natomiast w krajach, w których jest możliwość tworzenia dużych sieci aptecznych, po okresie walki o dominację na rynku, zostaje najwyżej kilka sieci aptecznych, które praktycznie całkowicie i bezpowrotnie zamykają możliwość prowadzenia apteki przez inne podmioty. Najbardziej dobitnym przykładem takiego zamknięcia systemu jest Norwegia, gdzie praktycznie wszystkie apteki należą do jedynie trzech podmiotów prowadzących trzy największe sieci apteczne. Analogiczne przejęcie kontroli nad systemem detalicznej dystrybucji leków nastąpiło również na Litwie, natomiast bardzo szybko następuje koncentracja sieci aptecznych także w Czechach i na Słowacji.

Drugi, często powtarzany w trakcie audycji przez pana Marcina Piskorskiego argument, dotyczył historycznych uwarunkowań obowiązywania systemu „Apteka dla aptekarza” w krajach Europy Zachodniej. Pan Piskorski twierdził, że są to relikty regulacyjne, skamieniałości, które jeszcze funkcjonują w niektórych krajach starej Europy kontynentalnej. Przy braku odpowiedniej reakcji Naczelnej Izby Aptekarskiej niestety również ta argumentacja w coraz większym stopniu utrwala się w opinii publicznej. A przecież należałoby podkreślić, że kiedy w latach 2004 – 2009 były rozpatrywane przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości kwestie dotyczące zgodności z prawem unijnym ograniczeń obowiązujących w Niemczech, Austrii i we Włoszech, zgodnie z którymi właścicielami apteki mogli być jedynie farmaceuci, stronami broniącymi tych ograniczeń w trakcie postępowań przed Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości mogli być jedynie przedstawiciele rządów tych krajów – a nie przedstawiciele samorządów aptekarskich. I to właśnie przedstawiciele rządów tych krajów robili wszystko, aby te ograniczenia zostały utrzymane, ponieważ stali oni jednoznacznie na stanowisku, że ograniczenia te są w interesie pacjentów.  Jeśli ograniczenia te byłyby rzeczywiście jakimiś reliktami legislacyjnymi, to przecież rządy tych krajów wykorzystałyby taką okazję do zniesienia tych przepisów. A było przecież dokładnie odwrotnie. Należy również podkreślić, że w trakcie Zjazdu Niemieckich Aptekarzy w roku 2012 niemiecki minister zdrowia, Daniel Bahr, jednoznacznie stwierdził, że rząd niemiecki będzie konsekwentnie bronił utrzymania w Niemczech zasady, zgodnie z którą właścicielami niemieckich aptek mogą być jedynie farmaceuci, ponieważ takie rozwiązanie jest przede wszystkim najlepsze dla niemieckich pacjentów i państwa niemieckiego.

W podobny sposób przedstawiane były argumenty, jakoby w większości krajów europejskich obowiązywały obecnie bardzo liberalne przepisy dotyczące otwierania nowych aptek. Przy braku odpowiedniej reakcji Naczelnej Izby Aptekarskiej niestety również i ta argumentacja w coraz większym stopniu utrwala się w opinii publicznej. Tymczasem jest dokładnie odwrotnie i należałoby wyjaśnić, że przy tego typu analizach należy również brać pod uwagę ilość aptek funkcjonujących w poszczególnych krajach europejskich. Biorąc pod uwagę ilość aptek można stwierdzić, że ponad 80% europejskich aptek, czyli ponad 90 tysięcy europejskich aptek  funkcjonuje w krajach, w których obowiązują systemowe ograniczenia dotyczące kryteriów otwierania nowych aptek – kryteriów własnościowych i/lub kryteriów geograficznych i demograficznych. Nawet w Anglii nie ma możliwości otwarcia apteki praktycznie w dowolnym miejscu – tak jak w Polsce. W Anglii, jeśli jakiś podmiot zamierza otworzyć nowa aptekę – musi otrzymać zgodę odpowiedniego wydziału w ramach National Health Service (odpowiednika NFZ w Polsce), którego uprawnieni pracownicy przed wydaniem decyzji dokładnie analizują funkcjonowanie już istniejących aptek oraz dostępność do leków i usług farmaceutycznych na danym obszarze i na podstawie tej analizy określają, czy nowa apteka na danym obszarze jest w ogóle potrzebna. Ponadto, w ostatnich latach kryteria dotyczące wydania decyzji w tym zakresie zostały zmienione na bardziej restrykcyjne. Moim zdaniem z tego powodu kilka największych sieci aptecznych w Anglii nie zdominowało jeszcze całkowicie systemu detalicznej dystrybucji leków w tym kraju.

Należałoby również zastanowić się, jakie są przyczyny tego, że w trakcie audycji pan Stanisław Maćkowiak – Prezes Federacji Pacjentów Polskich – był wielokrotnie zdecydowanie przeciwny koncepcji „Apteka dla aptekarza”. Np. na pytanie pani redaktor Joanny Solskiej: Skąd się wzięło hasło „Apteka dla aptekarza”, co to hasło może znaczyć dla nas – pacjentów? – pan Stanisław Maćkowiak odpowiedział: Hasło się wzięło z jednego punktu widzenia – z punktu widzenia aptekarzy. Tak, jak pani redaktor wspomniała, to jest hasło mówiące o obronie interesów tej grupy, która chciałaby mieć monopol w sprzedaży leków. W dalszej części audycji Prezes Federacji Pacjentów Polskich stwierdził również: Więc ja myślę, że zgodnie z tym, co mówią, to powtarzam opinie ekspertów, że w momencie gdyby było większe uregulowanie idące w kierunku właśnie zamknięcia możliwości prowadzenia biznesu do pewnej grupy, to tak jak wspomniał już pan prezes Marcin Piskorski na pewno by to szło w kierunku ograniczenia konkurencji – czyli doskonale wiemy, że w momencie, kiedy nie ma konkurencji, czyli nikt nie jest zainteresowany oferowaniem szerszej palety usług, jak również obniżaniem cen, tylko podwyższaniem rentowności i to by był jedyny kierunek działania, myślę, tej korporacji, która by była właścicielem. Oczywiście sugestie, że w krajach, w których jedynie farmaceuci mogą być właścicielami apteki nie ma żadnej konkurencji i jest jedynie chęć maksymalizacji zysku są na podstawie np. doświadczeń takich krajów, jak: Francja, Niemcy, Hiszpania czy Austria – całkowicie bezpodstawne. Należy jednak zastanowić się, co zrobiła Naczelna Izba Aptekarska, aby znaleźć możliwość płaszczyzny porozumienia z Prezesem Federacji Pacjentów Polskich w zakresie zmian systemowych detalicznej dystrybucji leków w Polsce. Jest to bardzo istotne, ponieważ można przypuszczać, że Prezes Federacji Pacjentów Polskich prezentuje negatywne stanowisko dotyczące koncepcji „Apteka dla aptekarza” – w wielu miejscach i w różnych mediach.

Jestem przekonany, że wystąpienie ministra zdrowia Konstantego Radziwiłła w trakcie Krajowego Zjazdu Aptekarzy, zawierające zapowiedź poważnego rozważenia możliwości wprowadzenia koncepcji „Apteki dla aptekarza” w Polsce wywołało ogromne nadzieje w środowisku aptekarskim. Zapowiedź ministra była wynikiem bardzo przemyślanej strategii działania i ciężkiej pracy tzw. „starej ekipy” przedstawicieli Naczelnej Izby Aptekarskiej w końcowych miesiącach ubiegłej kadencji naszego samorządu.

Czy po takich zapowiedziach ministra zdrowia, którego pełny tekst wystąpienia został opublikowany na stronie internetowej Dolnośląskiej Izby Aptekarskiej, można było się spodziewać bardzo intensywnej kampanii medialnej przeciwników takim zmianom? Oczywiście, że tak. Niestety, analizując przebieg  kampanii medialnej przeciwko wprowadzeniu w Polsce systemu „Apteki dla aptekarza” muszę stwierdzić, że postawa przedstawicieli Naczelnej Izby Aptekarskiej w zakresie obrony tej koncepcji jest wyjątkowo defensywna i nawet na stronie internetowej Naczelnej Izby Aptekarskiej nie ma odniesienia się do wielu argumentów przedstawianych przez zwolenników rozwoju sieci aptecznych w Polsce. Dlatego – moim zdaniem – zasadne jest pytanie: czy przedstawiciele Naczelnej Izby Aptekarskiej nie chcą tego robić, a może też nie potrafią? Czy może mieć to wpływ na ostateczną decyzję polskiego rządu dotyczącą przeprowadzenia tak istotnych zmian systemowych – chociażby na wzór zmian systemowych wprowadzonych na Węgrzech w roku 2011?

Najlepiej, jeśli każdy z Państwa spróbuje sobie odpowiedzieć na to pytanie. Proszę sobie np. wyobrazić, że jesteście Państwo politykami i w przestrzeni publicznej utrwala się przekonanie, że system „Apteka dla aptekarza” jest jakimś reliktem legislacyjnym, obowiązującym w zaledwie kilku krajach europejskich, który najprawdopodobniej zostanie w tych krajach wkrótce zmieniony. Ponadto,  Prezes Federacji Pacjentów Polskich jest przeciwny koncepcji „Apteki dla aptekarza”. Czy w tej sytuacji zwiększa się, czy zmniejsza możliwość wprowadzenia w Polsce tak bardzo oczekiwanych zmian systemowych? Czy powinniśmy oczekiwać, że w kampanii medialnej przeciwko koncepcji „Apteka dla aptekarza” argumenty zwolenników sieci aptecznych powinni odpierać parlamentarzyści i członkowie polskiego rządu, czy przemyślaną strategię w tym zakresie powinna przedstawić i realizować Naczelna Izba Aptekarska, koordynując również działania okręgowych izb aptekarskich? W tej sytuacji należałoby się również zastanowić: kto się w tym wszystkim pogubił?

Wiceprezes Dolnośląskiej Izby Aptekarskiej
mgr farm. Piotr Bohater

Jedno jest pewne na 100%  kogokolwiek argumentację się słucha w temacie nowego prawa farmaceutycznego – rynek nie lubi próżni – na miejsce jednych przyjdą inni a jakie efekty będą dla Aptekarza i jego klienta Pacjenta ? lepsze ? gorsze ? odpowiemy  już sobie za niedługi czas. Rynek  sprzedaży aptecznej w Polsce na 2016 rok to astronomiczna suma jak na warunki polskie, ponad 35 000 000 000 zł (1/rok) na które składa się polski podatnik, także i producenci i hurtownie farmaceutyczne (czy te polskie czy zagraniczne) mają o co walczyć nie przebierając w środkach. To rynek reklam z których utrzymywane są media, rynek sponsoringu dla różnych organizacji, samorządów i ich członków z izb lekarskich i aptecznych, stanowiące dla nich dodatkowe żródło dochodu do pensji, dlatego nie spodziewamy się rewolucji rynku aptecznego w ministerstwie zdrowia na czele którego stoją lekarze i aptekarze.

Uproszczony schemat prezentuje obrót produktów leczniczych w odwróconym łańcuchu dystrybucji jaki przez ostatnie lata odbywa się w Polsce, co powoduje brak tych naprawdę potrzebnych leków w aptekach.