- badania laboratoryjne, mające na celu określenie właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych oraz składu płynów ustrojowych, wydzielin, wydalin i tkanek pobranych dla celów profilaktycznych, diagnostycznych i leczniczych lub sanitarno-epidemiologicznych,
- mikrobiologiczne badania laboratoryjne płynów ustrojowych, wydzielin, wydalin i tkanek pobranych dla celów profilaktycznych, diagnostycznych i leczniczych lub sanitarno-epidemiologicznych,
- działania zmierzające do ustalenia zgodności tkankowej.
Diagnosta laboratoryjny jest obowiązany do postępowania zgodnego ze wskazaniami wiedzy zawodowej, z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością. Może przeprowadzić zabiegi i czynności diagnostyki laboratoryjnej po wyrażeniu zgody przez pacjenta albo przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego.
Diagnosta laboratoryjny jest obowiązany do zachowania tajemnicy zawodowej.
Rozdział czwarty (Art. 21 i nast.) Ustawy o diagnostyce laboratoryjnej
Odpowiedzialność dyscyplinarna
Organy uprawnione do prowadzenia postępowań dyscyplinarnych:
- Rzecznik Dyscyplinarny,
- Sąd Dyscyplinarny,
- Wyższy Sąd Dyscyplinarny.
Zgłoszenia w sprawach przewinień zawodowych skierować można do Rzecznika Dyscyplinarnego. Rzecznik po zbadaniu sprawy podejmuje decyzję, czy dana sprawa powinna zostać skierowana do Sądu Dyscyplinarnego.
Kary dyscyplinarne:
- upomnienie,
- nagana,
- zawieszenie prawa wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego na okres od 12 miesięcy do 5 lat,
- pozbawienie prawa wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego.
Sprawy dyscyplinarne diagnostów laboratoryjnych rozpatruje Sąd Dyscyplinarny. Od orzeczeń Sądu Dyscyplinarnego służy odwołanie do Wyższego Sądu Dyscyplinarnego. Od prawomocnego orzeczenia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego stronom, ministrowi zdrowia oraz Prezesowi Krajowej Rady Diagnostów Laboratoryjnych przysługuje kasacja do Sądu Najwyższego.
Obowiązuje zasada wzajemnej niezależności prowadzenia postępowań z zakresu odpowiedzialności dyscyplinarnej diagnostów laboratoryjnych oraz odpowiedzialności karnej i dyscyplinarnej. Oznacza to, że niezależnie od toczącego się przed organami samorządu diagnostów postępowania, pokrzywdzony lub – w wypadku czynów, których popełnienie ścigane jest z urzędu – prokurator mogą domagać się pociągnięcia diagnosty, który dopuścił się błędu przy wykonywaniu czynności diagnostycznych, do odpowiedzialności karnej, o której orzekać będzie sąd powszechny. Poszkodowany/pokrzywdzony może również domagać się w postępowaniu cywilnym odszkodowania lub zadośćuczynienia za doznaną szkodę (krzywdę).
Krajowa Rada Diagnostów Laboratoryjnych prowadzi Rejestr Ukaranych Diagnostów Laboratoryjnych.
Ustawa o diagnostyce laboratoryjnej Rozdział siódmy (Art. 56 i nast.)
Samorząd zawodowy diagnostów laboratoryjnych
Przynależność diagnostów laboratoryjnych do samorządu zawodowego jest obowiązkowa. Samorząd jest
niezależny w wykonywaniu swoich zadań i podlega wyłącznie przepisom ustawy.
Jedyną jednostką organizacyjną samorządu diagnostów laboratoryjnych jest obejmująca cały kraj Krajowa Izba Diagnostów Laboratoryjnych z siedzibą w Warszawie.
Do zadań samorządu należy w szczególności:
- sprawowanie nadzoru nad należytym wykonywaniem czynności diagnostyki laboratoryjnej,
- reprezentowanie diagnostów laboratoryjnych oraz ochrona ich interesów zawodowych,
- działanie na rzecz stałego podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez diagnostów laboratoryjnych,
- udział w ustalaniu standardów i zasad oceny pracy w diagnostyce laboratoryjnej,
- integrowanie środowiska diagnostów laboratoryjnych,
- prowadzenie badań w zakresie ochrony zdrowia.
Swoje zadania samorząd diagnostów laboratoryjnych wykonuje poprzez:
- udzielanie opinii o projektach aktów prawnych oraz przedstawianie wniosków dotyczących unormowań prawnych z zakresu ochrony zdrowia,
- prowadzenie listy diagnostów laboratoryjnych oraz ewidencji laboratoriów,
- prowadzenie postępowań dyscyplinarnych diagnostów laboratoryjnych,
- stwierdzanie prawa wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego,
- prowadzenie kontroli i oceny wykonywania czynności diagnostyki laboratoryjnej przez diagnostów laboratoryjnych,
- zawieszanie i pozbawianie prawa wykonywania zawodu oraz ograniczanie w wykonywaniu zawodu.
Kształcenie przeddyplomowe diagnostów laboratoryjnych
Diagnostą laboratoryjnym jest osoba wpisana na listę diagnostów laboratoryjnych, która ma pełną zdolność do czynności prawnych, posiada stan zdrowia pozwalający na wykonywanie zawodu diagnosty laboratoryjnego, wykonuje zawód w laboratorium oraz ukończyła studia wyższe na kierunku analityka medyczna i uzyskała tytuł zawodowy magistra lub:
- ukończyła studia wyższe na kierunkach:
- biologia lub farmacja i uzyskała tytuł zawodowy magistra,
- chemia lub biotechnologia i uzyskała tytuł zawodowy magistra lub magistra inżyniera,
- weterynaria i uzyskała tytuł zawodowy lekarza weterynarii,
oraz odbyła kształcenie podyplomowe, o którym mowa w art. 7a ustawy o diagnostyce laboratoryjnej, potwierdzone egzaminem, albo uzyskała specjalizację I lub II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie analityki klinicznej, diagnostyki laboratoryjnej, mikrobiologii lub toksykologii,
- ukończyła studia wyższe na kierunku lekarskim i uzyskała tytuł zawodowy lekarza oraz odbyła kształcenie podyplomowe, o którym mowa w art. 7a ustawy o diagnostyce laboratoryjnej.
Kształcenie podyplomowe przeprowadzają szkoły wyższe, które prowadzą studia na kierunku analityka medyczna.
Kształcenie podyplomowe może być prowadzone w trybie: dziennym, wieczorowym, zaocznym lub eksternistycznym, na podstawie programów nauczania opracowanych przez zespół ekspertów powołany przez ministra właściwego do spraw zdrowia.
Diagnostą laboratoryjnym może być również osoba posiadająca prawo wykonywania zawodu lekarza i specjalizację I lub II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie analityka kliniczna, analityka lekarska, diagnostyka laboratoryjna lub mikrobiologia, mikrobiologia i serologia, mikrobiologia lekarska, jeżeli została wpisana na listę diagnostów laboratoryjnych.
Osoby posiadające tytuł zawodowy magistra na kierunku innym niż analityka medyczna, przydatnym do wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego wykonują wszystkie czynności diagnostyki laboratoryjnej (w tym także działalność naukową i dydaktyczną prowadzoną w dziedzinie diagnostyki laboratoryjnej) – pod nadzorem diagnosty laboratoryjnego.
Ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej (Dz.U. z 2004 r. Nr 144, poz. 1529, z późn. zm.)
Ustawy o diagnostyce laboratoryjnej
Ustawy o diagnostyce laboratoryjnej
Kształcenie podyplomowe diagnostów laboratoryjnych
Kształcenie podyplomowe w zakresie analityki medycznej jest przeznaczone dla osób, które ukończyły studia wyższe na kierunku przydatnym do wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego. Kształcenie to reguluje rozporządzenie i realizowane jest w oparciu o „Program nauczania zawodowego kształcenia podyplomowego w zakresie analityki medycznej”.
Zgodnie z przepisami ww. rozporządzenia, kierunkami przydatnymi do wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego są następujące kierunki studiów: biologia, biotechnologia, chemia, farmacja i weterynaria.
- Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej (Dz.U. nr 144, poz. 1529, z późn. zm.)
- Rozporządzenie  Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2004 r. w sprawie kształcenia podyplomowego w zakresie analityki medycznej (Dz.U. nr 269, poz. 2680)
- Komunikat Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie ogłoszenia „Programu nauczania zawodowego kształcenia podyplomowego w zakresie analityki medycznej”(Dz.Urz. Min. Zdrow., nr 6, poz. 21)
Kształcenie podyplomowe diagnostów laboratoryjnych
Dziedziny, w których diagnosta laboratoryjny może odbywać specjalizację oraz kryteria przystąpienia
Wykaz dziedzin mających zastosowanie w ochronie zdrowia, w których diagnosta laboratoryjny może odbywać specjalizację, oraz staż pracy niezbędny do przystąpienia do danej specjalizacji:
- laboratoryjna diagnostyka medyczna;
- laboratoryjna genetyka medyczna;
- laboratoryjna immunologia medyczna;
- mikrobiologia medyczna;
- laboratoryjna transfuzjologia medyczna;
- laboratoryjna toksykologia medyczna;
- zdrowie publiczne;
- zdrowie środowiskowe;
- laboratoryjna hematologia medyczna;
- cytomorfologia medyczna;
- laboratoryjna parazytologia medyczna;
- epidemiologia;
- laboratoryjna diagnostyka sądowa.
Specjalizacja jest jednostopniowa. W tym samym czasie diagnosta laboratoryjny może odbywać tylko jedną specjalizację. Podstawowy staż specjalizacyjny i staże kierunkowe w zakresie specjalizacji w dziedzinie zdrowia publicznego i zdrowia środowiskowego diagnosta laboratoryjny odbywa poza medycznym laboratorium diagnostycznym, w jednostkach, które zapewniają możliwość zrealizowania podstawowego stażu specjalizacyjnego i staży kierunkowych.
Specjalizację może rozpocząć osoba, która spełnia łącznie następujące warunki:
- posiada prawo wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego,
- została zakwalifikowana do odbycia specjalizacji w postępowaniu kwalifikacyjnym.
Diagnosta laboratoryjny odbywa specjalizację na podstawie programu specjalizacji opracowanego odrębnie dla każdej specjalizacji.
Czas trwania specjalizacji – nie krótszy niż 3 lata, z wyjątkiem specjalizacji w dziedzinie zdrowia publicznego, która trwa nie krócej niż 4 lata, a w przypadku diagnostów laboratoryjnych posiadających specjalizację I stopnia – nie krócej niż 2 lata.
Ponadto diagnosta laboratoryjny powinien wykazać się znajomością jednego z następujących języków obcych: angielskiego, francuskiego, niemieckiego, hiszpańskiego lub rosyjskiego, w stopniu umożliwiającym: rozumienie tekstu pisanego, w szczególności literatury fachowej, porozumiewanie się z pacjentami, diagnostami laboratoryjnymi i przedstawicielami innych zawodów medycznych.
Diagnosta laboratoryjny, posiadający odpowiednią specjalizację I stopnia uzyskaną na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem wejścia w życie rozporządzenia, tj. przed dniem 18 czerwca 2004 r., odbywa specjalizację według programu uzupełniającego, który jest dostosowany do zakresu wiedzy teoretycznej i umiejętności objętych programem specjalizacji I stopnia.
WYKAZ SPECJALNOŚCI, W KTÓRYCH DIAGNOSTA LABORATORYJNY POSIADAJĄCY ODPOWIEDNIĄ SPECJALIZACJĘ I STOPNIA MOŻE UZYSKAĆ TYTUŁ SPECJALISTY W OKREŚLONEJ DZIEDZINIE PO ODBYCIU SPECJALIZACJI ZGODNIE Z PROGRAMEM UZUPEŁNIAJĄCYM
| Lp. | Rodzaj posiadanej specjalizacji I stopnia | Specjalności, w których można uzyskać tytuł specjalisty |
| 1. | Diagnostyka laboratoryjna/ Analityka kliniczna | Laboratoryjna diagnostyka medyczna |
| Laboratoryjna genetyka medyczna | ||
| Laboratoryjna transfuzjologia medyczna | ||
| Laboratoryjna hematologia medyczna | ||
| Laboratoryjna parazytologia medyczna | ||
| Laboratoryjna immunologia medyczna | ||
| 2. | Mikrobiologia | Mikrobiologia medyczna |
| Laboratoryjna parazytologia medyczna | ||
| Laboratoryjna immunologia medyczna | ||
| 3. | Toksykologia | Laboratoryjna toksykologia medyczna |
| 4. | Higiena i epidemiologia | Zdrowie środowiskowe |
| Zdrowie publiczne | ||
| Laboratoryjna parazytologia medyczna | ||
| Epidemiologia | ||
| 5. | Medycyna społeczna | Zdrowie środowiskowe |
| Zdrowie publiczne | ||
| 6. | Transfuzjologia | Laboratoryjna transfuzjologia medyczna |
| Laboratoryjna hematologia medyczna | ||
| Laboratoryjna immunologia medyczna | ||
| 7. | Choroby wewnętrzne | Laboratoryjna hematologia medyczna |
| Laboratoryjna genetyka medyczna | ||
| Laboratoryjna immunologia medyczna | ||
| 8. | Pediatria | Laboratoryjna hematologia medyczna |
| Laboratoryjna genetyka medyczna | ||
| Laboratoryjna immunologia medyczna | ||
| 9. | Choroby zakaźne | Epidemiologia |
| Laboratoryjna immunologia medyczna | ||
| 10. | Medycyna ogólna | Laboratoryjna immunologia medyczna |
§ 2 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 16 kwietnia 2004 r. w sprawie specjalizacji i uzyskiwania tytułu specjalisty przez diagnostów laboratoryjnych (Dz.U. nr 126, poz. 1319, z późn. zm.)
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 kwietnia 2004 r. w sprawie specjalizacji i uzyskiwania tytułu specjalisty przez diagnostów laboratoryjnych (Dz. U. nr 126, poz. 1319, z późn. zm.)
Programy specjalizacji
Program specjalizacji i program uzupełniający opracowuje zespół ekspertów powołany przez ministra właściwego do spraw zdrowia. Opracowany przez zespół ekspertów program specjalizacji, po zaopiniowaniu przez właściwe dla danej specjalności towarzystwo naukowe oraz Krajową Radę Diagnostów Laboratoryjnych i zredagowaniu przez Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego (CMKP), zatwierdza minister właściwy do spraw zdrowia. CMKP podaje do publicznej wiadomości zatwierdzone programy specjalizacji na swojej stronie internetowej.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 kwietnia 2004 r. w sprawie specjalizacji i uzyskiwania tytułu specjalisty przez diagnostów laboratoryjnych (Dz.U. nr 126, poz. 1319, z późn. zm.)
Staże kierunkowe
Staż kierunkowy dla diagnostów laboratoryjnych mogą prowadzić podmioty, które uzyskały wpis na listę podmiotów uprawnionych do prowadzenia staży kierunkowych, prowadzoną przez ministra właściwego do spraw zdrowia, jeżeli:
- są jednostkami, których działalność odpowiada profilowi prowadzonej specjalizacji;
- zapewniają kadrę i bazę dydaktyczną do realizacji programu stażu kierunkowego dostosowaną do liczby osób odbywających specjalizację, a w szczególności:
- zapewniają pełnienie obowiązków opiekuna stażu kierunkowego przez osobę posiadającą tytuł specjalisty w danej dziedzinie, a w odniesieniu do nowych specjalności oraz zdrowia publicznego – przez osobę, która posiada stopień naukowy doktora i prowadzi działalność naukową i badawczą w zakresie tej specjalności,
- zapewniają specjalistyczną aparaturę i sprzęt niezbędny do realizacji programu specjalizacji,
- udzielają świadczeń w zakresie i w liczbie określonych programem specjalizacji.
W razie niespełniania przez podmiot prowadzący staż kierunkowy ww. warunków, zespół ekspertów występuje do Ministra Zdrowia za pośrednictwem Dyrektora Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego (CMKP) o skreślenie tego podmiotu z listy.
Sposób i tryb przeprowadzania oraz odbywania specjalizacji
Diagnosta laboratoryjny ubiegający się o rozpoczęcie specjalizacji, składa do jednostki kształcącej przeprowadzającej postępowanie kwalifikacyjne wniosek o rozpoczęcie specjalizacji wraz z odpisem dyplomu szkoły wyższej, kserokopią dokumentu „Prawo wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego” i dokumentem potwierdzającym wymagany staż pracy w zawodzie diagnosty laboratoryjnego, w terminie do dnia 15 grudnia albo do dnia 15 czerwca każdego roku.
Postępowanie kwalifikacyjne przeprowadza jednostka kształcąca, uwzględniając przeprowadzenie odrębnego postępowania kwalifikacyjnego dla diagnostów laboratoryjnych posiadających odpowiednią specjalizację I stopnia uzyskaną na podstawie obowiązujących przed dniem wejścia w życie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 16 kwietnia 2004 r. w sprawie specjalizacji i uzyskiwania tytułu specjalisty przez diagnostów laboratoryjnych (Dz. U. Nr 126, poz. 1319, z późn. zm.), tj. przed dniem 18 czerwca 2004 r.
Zakwalifikowanie diagnosty laboratoryjnego do odbywania określonej specjalizacji stanowi podstawę do jej rozpoczęcia. Jednostka kształcąca zawiera z diagnostą laboratoryjnym zakwalifikowanym do rozpoczęcia specjalizacji umowę o szkolenie określającą wzajemne prawa i obowiązki wynikające z realizacji programu specjalizacji, w tym sposób i tryb uiszczania opłaty za specjalizację.
Osobie zakwalifikowanej do rozpoczęcia specjalizacji ośrodek wojewódzki, właściwy ze względu na siedzibę jednostki kształcącej, wydaje kartę specjalizacji według wzoru stanowiącego załącznik nr 4 do ww. rozporządzenia. Karta specjalizacji z wymaganymi wpisami stanowi dowód odbycia specjalizacji i stanowi podstawę przystąpienia do egzaminu państwowego. Diagnosta laboratoryjny rozpoczyna specjalizację w terminie określonym przez kierownika specjalizacji w karcie specjalizacji.
Czas trwania specjalizacji może być przedłużony na uzasadniony wniosek osoby odbywającej specjalizację, o okres nie dłuższy niż 24 miesiące.
Czas trwania specjalizacji może być skrócony o okres nie dłuższy niż 1/3 czasu jej trwania. Może to nastąpić, jeżeli kierownik specjalizacji wystąpi do konsultanta krajowego w danej dziedzinie (lub w dziedzinie pokrewnej, jeżeli w danej dziedzinie nie ma powołanego konsultanta krajowego) z wnioskiem o uznanie diagnoście laboratoryjnemu odbytych przez niego w kraju lub za granicą kursów szkoleniowych lub staży kierunkowych za równoważne ze zrealizowaniem elementów określonych w programie specjalizacji (jeżeli okres od dnia ich ukończenia nie jest dłuższy niż 5 lat) oraz o skrócenie czasu trwania specjalizacji.
§ Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 16 kwietnia 2004 r. w sprawie specjalizacji i uzyskiwania tytułu specjalisty przez diagnostów laboratoryjnych(Dz.U. nr 126, poz. 1319, z późn. zm.)
§ Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 16 kwietnia 2004 r. w sprawie specjalizacji i uzyskiwania tytułu specjalisty przez diagnostów laboratoryjnych (Dz.U. nr 126, poz. 1319, z późn. zm.)
§ 16 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 16 kwietnia 2004 r. w sprawie specjalizacji i uzyskiwania tytułu specjalisty przez diagnostów laboratoryjnych (Dz.U. nr 126, poz. 1319, z późn. zm.)
§ 16 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 16 kwietnia 2004 r. w sprawie specjalizacji i uzyskiwania tytułu specjalisty przez diagnostów laboratoryjnych (Dz.U. nr 126, poz. 1319, z późn. zm.)
Ministerstwo Zdrowia
