Dużo trenujesz to miałeś do czynienia z kontuzją ścięgna lub obolałymi mięśniami

Ostatnia aktualizacja 28 lipca 2022

Ścięgna to gęste, włókniste tkanki, które wiążą mięśnie z kością. Odgrywają one ważną rolę w ruchu poprzez przenoszenie siły skurczu wytwarzanej przez mięśnie na kości, które utrzymują. Jednocześnie, ich wkład w stabilność stawów jest niezwykle ważny. Chociaż różnią się kształtem i wielkością w zależności od lokalizacji, wspólną cechą wszystkich jest to, że mogą przylegać do kości i przenosić duże obciążenia bez ich deformacji. Mimo, że są one strukturalnie zdrowe, ponieważ ze względu na swoją funkcję mogą wytrzymać bardzo duże siły, degeneracja i różne uszkodzenia spowodowane starzeniem się mogą prowadzić do utraty siły mięśniowej.

Chociaż ścięgna mają zazwyczaj bardzo złożoną strukturę, w rzeczywistości są one w znacznym stopniu zbudowane z tkanki łącznej i posiadają niewielką liczbę komórek oraz bogatą macierz zewnątrzkomórkową, podobnie jak inne struktury tkanki łącznej. Pod względem całkowitej objętości tkanki, podczas gdy struktura komórkowa stanowi około 20% całkowitej objętości tkanki, pozostałe komórki tworzą 80% macierzy pozakomórkowej. W wyniku działania tych czynników struktura komórkowa składa się głównie z 60-85% kolagenu, 0,2% proteoglikanów takich jak substancje nieorganiczne, 2% elastyny i 4,5% innych białek, podczas gdy macierz składa się w 55-70% z wody, a reszta macierzy zewnątrzkomórkowej składa się z proteoglikanów.

Morfologia, histologia, mikroanatomia i biologia komórki

Gdy przyjrzymy się strukturze, ścięgna zbudowane są z włókien kolagenowych; składają się one z pęczków włókien, powięzi, a w końcu ze struktury ścięgna, zwanej również grupą powięzi. Podsumowując, ścięgna składają się z wielu pęczków, fibroblastów i gęstych liniowych włókien kolagenowych, które tworzą makroskopową strukturę ścięgien i nadają im wygląd włóknistych. Ogólnie rzecz biorąc, tkanka łączna otaczająca ścięgna pozwala na pewne tarcie. W ten sposób, więzadło wokół wielu ścięgien posiada mezotendon, który przylega do tkanki i otacza je. Struktura ta pozwala również na przepłukiwanie ścięgna. Tkanka łączna o niskiej gęstości otacza powięzie ścięgien, co nazywane jest endotendonem. Fakt, że powięzie ścięgien są otoczone przez endotendon, pozwala wiązkom ścięgien na wykonywanie niewielkich ruchów ślizgowych. Tkanka endotendonu jest kontynuowana w postaci epitendonu pokrywającego powierzchnię ścięgna. Kiedy ścięgno łączy się z mięśniem, kontynuuje się jako epimysium w epitendonie mięśniowym. W tym momencie połączenie mięsień-ścięgno musi dokładnie przenieść skurcz mięśnia na ścięgno. Zrost ścięgna z mięśniem następuje, gdy włókniste warstwy tkanki mięśniowej wchodzą we włókna kolagenowe ścięgna. W badaniu przeprowadzonym za pomocą mikroskopii elektronowej, położenie komórek mięśniowych i ścięgien przypomina palce dwóch dłoni, które są ze sobą połączone. Włókna kolagenowe nie wnikają do komórek mięśniowych, ale ściśle wiążą się pod błoną podstawną. Ruch normalnego ścięgna, przenoszenie siły mięśniowej dla całego ruchu stawów oraz odżywianie ścięgien zależy od tkanki łącznej okołościęgnistej. Struktura ta nazywana jest peritendonem. Struktury te tworzą pochewki, które są bardzo drobno zorganizowane struktury z luźnej tkanki łącznej .

Komórki i macierz ścięgien są podobne do więzadeł i pochewek i różnią się tylko nieznacznie. W rzeczywistości, wszystkie one mają ten sam typ komórek i podobne naczyniowe i unerwiające źródła. Kolagen, elastyna, proteoglikan i białka niekolagenowe tworzą razem makromolekularny szkielet gęstych tkanek włóknistych. We wszystkich z nich dominującym typem komórek są fibroblasty. W szczególności, komórki w obrębie ścięgien są specyficznymi fibroblastami zwanymi tenocytami. Główną rolą tych komórek jest kontrolowanie metabolizmu komórkowego (produkcja i degradacja macierzy zewnątrzkomórkowej) oraz reagowanie na bodźce mechaniczne działające na ścięgno. Szczególnie obciążenia rozciągające działają jako sygnał do produkcji kolagenu, a proces ten nazywany jest transmisją mechaniczną. Komórki te rozciągają się wzdłuż włókien kolagenowych w formie podłużnych szyków, gdzie działają na nie obciążenia rozciągające.

Macierz zewnątrzkomórkowa ścięgien składa się w dużej mierze z sieci włókien kolagenowych, a w mniejszej ilości z proteoglikanów, elastyny i innych białek. Głównym zadaniem tych składników jest utrzymanie struktury ścięgna i ułatwienie biomechanicznej reakcji tkanki na obciążenia mechaniczne. Ważny składnik macierzy pozakomórkowej, proteoglikany, stanowią mniej niż 1% suchej masy.

Główną substancją w ścięgnach i więzadłach jest w zasadzie około 0,2% substancji nieorganicznych i około 4,5% innych białek. Najbardziej efektywnymi substancjami nieorganicznymi są proteoglikany. Poza prostaglandynami, których ilość w substancji głównej jest niewielka, najbardziej powszechne właściwości biomechaniczne mają dekoryna i białko macierzy oligomerycznej chrząstki (COMP).

Skupiska białek w tej strukturze są połączone z dużą częścią macierzy zewnątrzkomórkowej ścięgien, dzięki czemu macierz ta ma strukturę podobną do żelu. Dzięki temu związkowi kolagen zapewnia przestrzenie i smarowanie pomiędzy mikrofibrylami, a cementopodobny materiał sprawia, że struktura kolagenowa ścięgien jest stabilna i przyczynia się do odporności tkanki.

Kolagen w strukturze ścięgien występuje jako główna molekuła gęstej tkanki włóknistej i stanowi około 70% suchej masy. Rozpatrywany pod względem typu kolagenu, składa się w dużej mierze z typu I (60%) oraz innych typów, a mianowicie typu III, IV, V i VI. Włókna kolagenowe typu I są zdolne do wytrzymywania dużych obciążeń rozciągających i występują licznie w strukturze ścięgien, umożliwiając pewien stopień rozciągliwości i odkształceń mechanicznych ścięgien.

Zgodnie z dzisiejszymi informacjami, synteza kolagenu w tkance łącznej rozpoczyna się w błonie komórkowej fibroblastów. Ten proces syntezy jest podobny jak we wszystkich tkankach łącznych, choć może się nieco różnić w zależności od typu złożonego kolagenu. Dlatego też ścięgna, które zawierają kolagen typu I, mają proces syntezy i degradacji podobny do tego, który zachodzi w więzadłach i kościach. Stąd, przy bardziej szczegółowym spojrzeniu, możemy powiedzieć, że synteza dla kolagenów w strukturze ścięgien rozpoczyna się w błonie komórkowej tenocytów. “Cząsteczki “integryn” pełnią ważną rolę w produkcji kolagenu, ponieważ są wrażliwe na przekazywanie ładunku mechanicznego z wnętrza komórki na zewnątrz lub odwrotnie. Innymi słowy, integryny są jak czujniki siły i w szczególności wykrywają wycofywanie się komórek, co pozwala komórce reagować na te mechaniczne bodźce. Jednocześnie różne czynniki wzrostu przyczyniają się do regulacji tego procesu mechanicznej konwersji.

Wiązania krzyżowe tworzą się pomiędzy cząsteczkami kolagenu, które są bardzo ważne dla tworzenia klastrów na poziomie fibryli. Wiązania krzyżowe pomiędzy fibrylami są bardziej złożone. I ta struktura wiązań krzyżowych fibryli kolagenowych zapewnia wytrzymałość tkanki, a tym samym sprawia, że spełnia ona swoje zadanie pod wpływem obciążeń mechanicznych. W nowo powstałym kolagenie tych wiązań krzyżowych jest mniej, są one rozpuszczalne w roztworze soli lub kwasu i łatwo ulegają rozerwaniu pod wpływem ciepła. W miarę dojrzewania kolagenu liczba wiązań krzyżowych, które mogą się rozpuszczać i rozpadać zmniejsza się i spada do poziomu minimalnego. W wyniku tego zorganizowane cząsteczki kolagenu tworzą mikrofibryle, subfibryle i fibryle. Włókna te są również skupione, tworząc włókna kolagenowe, skupiska kolagenu lub powięzi, a także ścięgno. Tenocyty ułożone są pomiędzy tymi powięziami i ustawione w kierunku działania obciążenia mechanicznego.

W strukturach komórkowych ścięgien, jak wspomniano powyżej, znajduje się znacznie mniejsza ilość elastyny niż kolagenu, ponieważ właściwości mechaniczne ścięgien zależą nie tylko od architektury i właściwości włókien kolagenowych, ale również od stopnia, w jakim struktura ta zawiera elastynę. Jednak w ścięgnach białka elastyny, które zwykle stanowią około 2% suchej masy, mogą stanowić nawet do 70% w połączeniach elastycznych, takich jak więzadło karkowe i więzadło flavor. Ponieważ wiązanie to pełni specjalną funkcję i korzenie nerwowe kręgosłupa, naprężenia mechaniczne, naprężenia itp. zapewniają stabilność kręgosłupa.

Krążenie krwi w ścięgnach jest bardzo ważne, ponieważ bieżące krążenie krwi bezpośrednio wpływa na aktywność metaboliczną, zwłaszcza podczas gojenia. Jednak krążenie krwi w ścięgnach nie jest tak bogate jak w mięśniach i kościach, stanowi zaledwie 1-2% macierzy pozakomórkowej. Dlatego też mają one biały kolor w porównaniu z mięśniami, w których gęstość naczyń krwionośnych jest znacznie większa. Istnieje jednak kilka czynników, takich jak położenie anatomiczne, budowa, stan po wcześniejszym uszkodzeniu oraz poziom aktywności fizycznej ścięgien, które oprócz niewielkiej ilości struktury naczyniowej przyczyniają się do ich ukrwienia. Istnieją badania, które pokazują, że przepływ krwi w ścięgnach wzrasta w przypadku zwiększenia aktywności fizycznej w literaturze. Istnieje więcej ścięgien naczyniowych ze względu na ich anatomiczne położenie lub kształt i funkcję. Ukrwienie ścięgien pochodzi przede wszystkim z błony maziowej w miejscu przyczepu do kości lub paratenonu. Niektóre ścięgna odżywiają się jednak ścięgnem, jak np. ścięgno Achillesa i struktura paratenonowa, a niektóre ścięgna są odżywiane przez prawdziwą pochewkę maziową, którą są otoczone. Zrost kości i ścięgna to warstwa chrząstki, w której przepływ krwi nie może przechodzić bezpośrednio z połączenia kości ze ścięgnem. Zamiast tego wykonują one zespolenia z żyłami na okostnej i tworzą połączenia pośrednie .

W przeciwieństwie do nich, ścięgna mają bardzo bogatą sieć neuronalną i często są unerwiane przez mięśnie, z którymi są związane lub przez miejscowe nerwy skórne. Jednakże badania eksperymentalne na ludziach i zwierzętach wykazały, że ścięgna mają różne właściwości zakończeń nerwowych i mechanoreceptorów. Odgrywają one ważną rolę zwłaszcza w propriocepcji (postrzeganiu położenia) i nocycepcji (odczuwaniu bólu) w stawach. Badania wykazały, że podczas gojenia się ścięgna dochodzi do wewnętrznego rozrostu układu nerwowego i naczyniowego, co powoduje przewlekły ból. Wewnętrzny wzrost żyły jest wskaźnikiem tego, że ścięgno próbuje się goić, ale z powodu tego wzrostu, nerwy mogą odczuwać ból w obszarach, w których wcześniej nie odczuwano bólu. Oznacza to, że nerwy odgrywają ważną rolę nie tylko w propriocepcji, ale również w nocycepcji. Zakończenia nerwowe zlokalizowane są poniżej połączenia mięsień-ścięgno i typowo w połączeniu kość-ścięgno w postaci narządów Golgiego, ciał Paciniego i zakończeń Ruffiniego. Organy Golgiego są stymulowane jedynie mechanicznie przez ucisk i ściskanie, a więc otrzymują informacje z siły wytwarzanej przez mięsień. Ciałka Paciniego są szybko adaptującymi się mechanoreceptorami dzięki zakończeniom nerwowym o dużej wrażliwości zakończeń kapsydowych na odkształcenia, dzięki czemu dynamicznie reagują na deformację, ale są niewrażliwe na stałe lub stabilne zmiany. Zakończenie Ruffina wynika z wielu, cienkich zakończeń kapsydowych i pojedynczych aksonów i ma wolno adaptujące się mechanoreceptory, a zatem nadal odbiera informacje, dopóki stały poziom ostrzegawczy nie jest stymulowany podczas deformacji.

Ścięgna otoczone są luźną, porowatą tkanką łączną, która nazywana jest paratenonem. Złożona struktura, paratenon, chroni ścięgno i umożliwia zmianę formatu pochewek ścięgnistych. Pochewki ścięgien składają się z dwóch ciągłych warstw: ciemieniowej na zewnątrz i trzewnej wewnątrz. Warstwa trzewna jest otoczona komórkami synowialnymi i produkuje płyn synowialny. W niektórych ścięgnach pochewka ścięgnista rozciąga się wzdłuż całego ścięgna, podczas gdy w innych występuje tylko w częściach wiążących kość.

Warstwa ciemieniowa występuje tylko pod paratenonem w okolicach ciała, gdzie ścięgna narażone są na duże tarcie. Nazywa się ona epitenonem i otacza powięzie. W tym przypadku komórki synowialne epitenonu wytwarzają płyn smarujący. W rejonach, gdzie tarcie jest mniejsze, ścięgno otoczone jest jedynie paratenonem. W miejscu połączenia ścięgna z kością, włókna kolagenowe endotenonu przechodzą dalej w kość i stają się peritendonem.

Obszary przylegania ścięgna do kości składają się z gęstej tkanki łącznej, która jest w stanie przylegać do twardej kości z gęstej tkanki łącznej i jest odporna na ruch i uszkodzenia. Obszary przylegania do kości, mimo że zajmują niewielką powierzchnię, mają złożoną strukturę, która znacznie różni się od struktury samego ścięgna. W zależności od wielkości przenoszonego obciążenia, wykazują one różną proporcję wiązek kolagenowych.

Przyleganie ścięgien do kości jest wydarzeniem złożonym; włókna kolagenowe mieszają się w fibrocartilage, mineralizują, a następnie łączą się z kością. “Włókna penetrujące Sharpeya” kontynuują zewnętrzną blaszkowatą strukturę kości zwłóknienia ścięgien wzdłuż okresu, który jest ważny dla wejścia ścięgna zwanego entezą. Przyleganie do kości odbywa się na dwa sposoby. W pierwszym typie przyleganie wielu włókien kolagenowych jest bezpośrednie do kości, natomiast w drugim typie pośrednio przylega do okostnej. Innymi słowy, ścięgno przyczepia się do kości w postaci zrostu włóknistego lub pośredniego do metafizyki i diafipsy kości długich albo włóknistego lub bezpośredniego do nasady kości. W zrostach włóknistych, podczas gdy włókna kolagenowe ścięgna są trwale przylegające do okostnej podczas rozwoju kości, zrosty fibrokartilaginowe mają stopniowe przejście od ścięgna do kości. To stopniowe przejście w zrostach fibrokartyloginicznych obejmuje ścięgno, odwapnioną fibrokartylogię, zwapniałą fibrokartylogię i cztery strefy kości, dzięki czemu zapewniony jest równomierny rozkład obciążenia w miejscu zrostu oraz ruch stawu i koordynacja włókien kolagenowych. Zmiany w strukturze fibrokartilaginowej pod wpływem obciążenia ściskającego są jednak różne w zależności od miejsc przylegania ścięgien. Zapewnia to lepszą ochronę przed siłami ściskającymi. Kości ścięgien składają się z czterech regionów wewnątrz kości; na końcu ścięgna (region 1), włókna kolagenowe wchodzą do chrząstki włóknistej (chrząstka włóknista-region 2). W miarę postępu włókno chrząstki staje się włókno chrząstką mineralną (region 3), a następnie integruje się z kością korową (region czwarty). Ta transformacja, która jest bardziej strukturą kostną niż ścięgnistą, prowadzi do stopniowego wzrostu właściwości mechanicznych tkanki.

Klasyfikacja ścięgien

Ścięgna składają się głównie z trzech części: samego ścięgna, połączenia mięsień-ścięgno oraz wstawki kostnej. Ogólnie rzecz biorąc, przechodzą one przez stawy i przylegają do ich dystalnych części. W ten sposób zwiększają skuteczność działania mięśni na stawy. Jednocześnie, podobnie jak w przypadku kości, właściwości mechaniczne zmieniają się w zależności od miejsca przenoszenia obciążenia. Z tego powodu wiedza o tym, gdzie się znajdują, pomaga nam zrozumieć ich strukturę. W rzeczywistości, nie każdy mięsień posiada ścięgno. Podczas gdy niektóre ścięgna są zaangażowane w niektóre mięśnie, które odgrywają aktywną rolę w ruchach stawu, obecność niektórych ścięgien ma na celu zwiększenie odległości ruchu mięśnia, a nie ruchu stawu. Na przykład, ścięgno Achillesa jest bardzo szczególnym ścięgnem dla organizmu przenoszącego obciążenia poprzez centralizację siły kilku mięśni. W przeciwieństwie do niego, niektóre ścięgna, takie jak ścięgno piszczelowe tylne, działają poprzez rozłożenie obciążenia na kilka kości. Chociaż wiadomo, że większość ścięgien wywodzi się z mięśnia i przylega do kości, niektóre ścięgna mogą być punktem wyjścia dla mięśni, lub dwa mięśnie są połączone ze sobą poprzez ścięgno.

Najprostszą klasyfikacją ścięgien w zależności od ich kształtu, rozmieszczenia i struktur anatomicznych jest klasyfikacja dokonana na podstawie ich kształtu. Ścięgna mogą być bardzo małe i bardzo długie, mogą też być bardzo duże i bardzo krótkie. Ścięgna są bardzo zmienne w zależności od ich kształtu, długie, okrągłe, linowate (np. ścięgno Achillesa), lub krótkie; można zaobserwować płaskie zrosty tkankowe (np. aponeurosis bicipital). Innymi słowy, ścięgna mogą zmieniać swój kształt z płaskiego na walcowaty, z wachlarzowatego na wstęgowaty. Jednak ścięgna okrągłe (takie jak zginacz wielki) lub płaskie (takie jak mankiet rotatorów, ścięgno mięśnia dwugłowego ramienia) są bardziej zaangażowane w organizmie. W tej prostej klasyfikacji, ścięgna dzielą się na okrągłe i płaskie i różnią się od siebie strukturalnie i funkcjonalnie. Na przykład, podczas gdy ścięgna okrągłe reagują w równym stopniu na obciążenia rozciągające z równoległym układem kolagenu, ścięgna płaskie, takie jak mankiety rotatorów, mogą reagować mikroanatomicznie w postaci sił ściskających i ścinających dzięki podłużnym, skośnym i poprzecznym sekwencjom kolagenu. Jednakże w ścięgnach okrągłych, pole przekroju jest proporcjonalne do maksymalnej siły izometrycznej mięśnia. Innymi słowy, ze względu na równoległe sekwencje kolagenu, ścięgna płaskie są odporne na siły ściskające i ścinające spowodowane płaskimi, podłużnymi i skośnymi sekwencjami kolagenu w porównaniu do ścięgien okrągłych, które w równym stopniu reagują na tensyle .

Ścięgna mogą być klasyfikowane na wiele sposobów w zależności od ich lokalizacji, ale najbardziej logiczna jest klasyfikacja ścięgien w odniesieniu do funkcji, jakie pełnią jako wewnątrzstawowe (ścięgno głowy długiej bicepsa i ścięgno mięśnia podkolanowego) i zewnątrzstawowe (ścięgno Achillesa). Większość ścięgien jest niestawowa, ale ścięgna wewnątrzstawowe nie mają zdolności do naprawy po urazie, jak to ma miejsce w przypadku więzadeł wewnątrzstawowych (przykład zerwania więzadła krzyżowego przedniego). Jednocześnie, mimo że większość ścięgien przylega do kości, niektóre ścięgna stanowią punkt wyjścia dla mięśni (mięśnie lędźwiowe wywodzą się z mięśnia zginacza głębokiego) lub łączą dwa mięśnie (np. mięsień omojowo-gnykowy). Ponadto, duża część ścięgna może pochodzić z samego mięśnia (mięsień brzuchaty łydki i mięsień podeszwowy). Na przykład w niektórych mięśniach ścięgna przechodzą do stawu mięśniowego, a ścięgna przyczepiają się pod kątem. Dzięki temu duża część włókien mięśniowych przylega do ścięgna, co zwiększa siłę jednostki mięsień-ścięgno, ale zmniejsza zakres ruchu.

Zgodnie ze swoją anatomią, ścięgna mogą być również sklasyfikowane jako pochewkowane lub pokryte mazią (jak np. ścięgno zginacza długiego palców) lub nie pochewkowane lub pokryte paratenonem (jak np. ścięgno Achillesa). Innymi słowy, te ścięgna, które są rozdzielone na wewnątrzsynowialne i zewnątrzsynowialne, przy bliższym badaniu mają większą odporność na poślizg w porównaniu z wewnątrzsynowialną strukturą ścięgna. Jednocześnie, ochrona tkanek miękkich i unaczynienie tych dwóch ścięgien są różne.

Ze względu na swoje funkcje, ścięgna można sklasyfikować jako ścięgna magazynujące energię lub pozycyjne (Tabela 1). Ogólnie rzecz biorąc, mięśnie rozciągają ścięgno, aby skrócić obciążenie; dotknięte ścięgno jest rozciągane, a mięsień może ponownie się rozluźnić, gdy jest rozluźniony. To sprawia, że ścięgno jest strukturą magazynującą energię napięcia sprężystego. Najlepszym przykładem ścięgna magazynującego energię jest ścięgno Achillesa. Ścięgna piszczelowe przednie u człowieka są przykładami ścięgien pozycyjnych, które nigdy nie mogą się względnie rozciągnąć. Ścięgna pozycyjne rzadko ulegają kontuzjom, ponieważ rozciągają się w mniejszym stopniu.

Tabela 1.

Klasyfikacja i właściwości ścięgien w zależności od ich funkcji.

Podsumowując, ścięgna składają się z wielu pęczków, fibroblastów i gęstych liniowych włókien kolagenowych, które tworzą makroskopową strukturę ścięgien i nadają im włóknisty wygląd. Skład komórek i macierzy ścięgien jest podobny do więzadeł i pochewek i zawiera tylko niewielkie różnice. W rzeczywistości, wszystkie one mają ten sam typ komórek i podobne naczynia krwionośne i źródła unerwienia. Macierz zewnątrzkomórkowa ścięgien składa się głównie z sieci włókien kolagenowych, a w mniejszym stopniu z proteoglikanów, elastyny i innych białek. Głównym zadaniem tych składników jest utrzymanie struktury ścięgna i ułatwienie biomechanicznej reakcji tkanki na obciążenia mechaniczne.

Wiedza o tym, gdzie znajdują się ścięgna, pomaga nam zrozumieć ich strukturę. Podczas gdy niektóre ścięgna są zaangażowane w niektóre mięśnie, które odgrywają aktywną rolę w ruchach stawu, obecność niektórych ścięgien ma na celu zwiększenie odległości ruchu mięśni, a nie ruchu stawu.

Tyle o budowie ścięgna, teraz o kontuzjach w czasie ćwiczeń, uprawiania sportu. Radzenie sobie z nimi na przykładach.

Uprawianie sportu, oprócz pozytywnych skutków, prowadzi do urazów spowodowanych kontaktem z przeciwnikiem lub dużymi obciążeniami, które powstają na struktury mięśniowo-szkieletowe podczas aktywności sportowej.

Urazy sportowe obejmują głównie:

a) ostre urazy, takie jak naciągnięcia mięśni i skręcenia więzadeł, urazy ścięgien, zwichnięcia i podwichnięcia, złamania i urazy skóry, ale także,

b) urazy spowodowane nadmierną eksploatacją, takie jak tendinopatie i bolesne zespoły mięśniowo-powięziowe.

W leczeniu tych urazów stosuje się wiele technik terapeutycznych, takich jak ćwiczenia terapeutyczne, różne procedury elektroterapii oraz techniki tkanek miękkich. Techniki tkanek miękkich mają na celu promowanie zdrowia i dobrego samopoczucia poprzez mechaniczne oddziaływanie na tkanki miękkie ciała, takie jak tarcie, kompresja, przesuwanie tkanek i uwalnianie mięśniowo-powięziowe. Sportowe procedury tkanek miękkich są stosowane albo bezpośrednio rękami terapeutów, jak w przypadku masażu klasycznego, albo przy użyciu specjalnego sprzętu, takiego jak narzędzia wykonane ze stali nierdzewnej (mobilizacja tkanek miękkich wspomagana przyrządem ERGON), elastyczne bandaże niedokrwienne (technika Kinetic flossing) i kubki (terapia cuppingowa). W kolejnym rozdziale przeanalizowano efekty terapeutyczne powyższych interwencji terapeutycznych, przedstawiając najnowsze dowody naukowe, które potwierdzają ich wpływ na dysfunkcje tkanek miękkich organizmu ludzkiego i różne stany patologiczne.

Uczestnictwo w sporcie, zarówno na poziomie amatorskim, jak i zawodowym, jest powszechne we wszystkich grupach wiekowych. Jednak rosnąca liczba sportowców i coraz bardziej intensywna rywalizacja przynoszą zarówno pozytywne rezultaty, takie jak lepsza jakość życia i lepsze wyniki, jak i negatywne skutki, takie jak zwiększone ryzyko urazów sportowych. Etiologia urazów sportowych obejmuje zestaw wewnętrznych i zewnętrznych czynników ryzyka, takich jak specyficzne cechy każdego sportowca i wpływy środowiskowe. Wewnętrzne czynniki ryzyka obejmują cechy biologiczne, takie jak płeć, wiek, waga, wzrost, asymetrie siły i gibkości, asymetrie anatomiczne, niepełny powrót do zdrowia po poprzednich urazach, niestabilność stawów oraz stan psychiczny sportowca. Zewnętrzne czynniki ryzyka obejmują rodzaj dyscypliny sportowej, warunki środowiskowe, poziom sportowy (amatorski/zawodowy), poziom umiejętności sportowca, błędy treningowe, nawierzchnię, brak sprzętu ochronnego oraz specyficzny typ kinetyczny każdej dyscypliny sportowej.

Urazy sportowe są endemiczne dla sportów wysokoenergetycznych z powodu przeciążenia tkanek podczas określonych aktywności sportowych. Dokładniej mówiąc, powtarzające się narażenie na wysokie obciążenia mechaniczne związane z aktywnością sportową wywołuje patologiczne adaptacje postawy i powoduje urazy struktur mięśniowo-powięziowych. Takie adaptacje i mikrourazy zmieniają właściwości fizyczne tkanki łącznej, prowadząc do bliznowacenia i włóknienia mięśniowo-powięziowego. Ponadto, reakcje zapalne na uszkodzenia tkanki mogą zmienić strukturę tkanek mięśniowo-powięziowych, prowadząc do bólu i nadwrażliwości, a tym samym ograniczając zakres ruchu stawów, siłę i wydajność sportowca. Omówione powyżej zmiany strukturalne mogą negatywnie wpływać na funkcjonowanie sportowca, obniżając jego wydajność i zwiększając ryzyko wystąpienia urazów sportowych.

W celu zapobiegania i leczenia patologii i dysfunkcji sportowych związanych z deficytami biomechanicznymi i nadmierną eksploatacją stosuje się różne strategie terapeutyczne. Do najbardziej popularnych interwencji terapeutycznych w sporcie należą techniki tkanek miękkich stosowane bezpośrednio przez terapeutów przy użyciu rąk (masaż sportowy) lub przy użyciu specjalistycznego sprzętu, jak w przypadku technik mobilizacji tkanek miękkich wspomaganych przyrządami (IASTM), a także techniki nitkowania mięśni i terapii cuppingowej. Masaż sportowy, IASTM, flossing i cupping są stosowane do tkanek miękkich sportowca w celu leczenia dysfunkcji mięśniowo-powięziowych, zmniejszenia nadwrażliwości tkanek mięśniowo-powięziowych, uwolnienia tkanki bliznowatej i zrostów, zmniejszenia bólu, poprawy sprawności funkcjonalnej i zakresu ruchu stawów (ROM), zmniejszenia opóźnionej bolesności mięśni (DOMS) i przyspieszenia regeneracji. W niniejszym rozdziale dokonano przeglądu badań dotyczących skuteczności wyżej wymienionych technik z wykorzystaniem tkanek miękkich w profilaktyce i rehabilitacji urazów sportowych oraz w poprawie zdolności funkcjonalnych i właściwości fizycznych sportowców.

Techniki tkanek miękkich w profilaktyce i rehabilitacji urazów sportowych

Masaż sportowy

Masaż sportowy polega na wykonywaniu technik manipulacji tkanek miękkich u sportowców w celu maksymalizacji wydajności i zapobiegania lub naprawy urazów. Techniki masażu sportowego mające na celu maksymalizację wydajności i zapobieganie urazom dzielą się na techniki masażu przed zawodami (tj. przed zawodami sportowymi) i po zawodach. Kiedy sport obejmuje przerwy, masaż jest często wykonywany podczas takich przerw.

Techniki masażu sportowego

Masaż mający na celu naprawę urazów sportowych jest stosowany głównie w pracowni fizjoterapii podczas rehabilitacji. Techniki ucisku i mobilizacji struktur anatomicznych sportowca są wykonywane przez fizjoterapeutów za pomocą rąk lub specjalnych urządzeń do masażu.

Masaż sportowy opiera się głównie na technikach opartych na szwedzkich technikach masażu i obejmuje manipulacje, takie jak ugniatanie, ugniatanie, skręcanie, uderzanie i wibracje. Główną różnicą między masażem sportowym a klasycznym jest to, że te dwie formy masażu służą różnym celom i dlatego są stosowane inaczej. Na przykład, w większości przypadków, masaż sportowy jest stosowany z większą presją, ponieważ ciała sportowców wymagają bardziej agresywnego podejścia ze względu na dostosowania sportowe. Ponadto, istnieją manipulacje, takie jak masaż rozprężający (tj. specjalny masaż poprzeczno-tarciowy), które są stosowane prawie wyłącznie w rehabilitacji urazów sportowych.

Masaż w różnych warunkach sportowych (przed, w trakcie i po zawodach sportowych)

Efekty i cele masażu sportowego dzieli się na mechaniczne, fizjologiczne, nerwowe, refleksyjne i psychologiczne. Cele masażu różnią się w zależności od okresu, w którym są stosowane (przed, w trakcie lub po zawodach sportowych). Na przykład, techniki masażu stosowane przed zawodami sportowymi mają na celu głównie przygotowanie sportowców poprzez zwiększenie wydajności i zmniejszenie ryzyka wystąpienia urazów sportowych.

Pozytywny wpływ masażu przed meczem na wyniki sportowe opiera się na teoretycznych założeniach, że masaż przynosi następujące korzyści:

a) zwiększenie temperatury skóry i mięśni;

b) zwiększenie metabolizmu; oraz

c) zwiększenie krążenia krwi, co poprawia transport tlenu do tkanek i prowadzi do lepszej równowagi w przepływie krwi.

Zapobiegawcze efekty masażu sportowego w zakresie urazów zostały przypisane do:

a) poprawy pasywnej i aktywnej elastyczności,

b) zwiększonej aktywacji mięśni i wydajności, oraz

c) psychologicznej stymulacji sportowca.

Jednak niektóre z tych teoretycznych efektów masażu przedmeczowego nie zostały silnie poparte badaniami, ponieważ odpowiednie wyniki badań były ograniczone lub przyniosły sprzeczne rezultaty.

Związek pomiędzy masażem a wzrostem temperatury powierzchniowej został potwierdzony przez wcześniejsze badania. W kilku badaniach wykazano, że masaż poprzez pocieranie skóry i tkanek podskórnych zwiększa miejscową temperaturę skóry i tkanki śródmięśniowej oraz prowadzi do przekrwienia. Stwierdzono, że nawet 6-minutowy masaż pleców znacznie podwyższa temperaturę tej okolicy, która po 10 minutach wraca do poziomu sprzed masażu.

Podobne efekty zostały potwierdzone w badaniu przeprowadzonym przez Laboratorium Ćwiczeń Terapeutycznych i Rehabilitacji Sportowej na Uniwersytecie w Patras w Grecji, w którym stwierdzono, że masaż sportowy w okolicy mięśnia brzuchatego i czworogłowego u młodych koszykarzy zwiększył temperaturę skóry w tych obszarach, a po około godzinie temperatura powróciła do normy. Odkrycie to ma szczególne znaczenie kliniczne, ponieważ podwyższona temperatura tkanki zmniejsza ból i zwiększa tempo metabolizmu, co może poprawić elastyczność kolagenu i skutkować lepszą funkcjonalnością, jak również zapobiegać urazom układu mięśniowo-szkieletowego. Wreszcie, podwyższona temperatura skóry prowadzi do zwiększenia przepuszczalności naczyń krwionośnych i lepszego dotlenienia.

Jednakże, mimo że masaż przedmeczowy zwiększa temperaturę powierzchni i mięśni, takie zmiany mogą nie mieć bezpośredniego wpływu na lokalne krążenie krwi i limfy, ponieważ badania wykazały, że masaż może prowadzić do znacznego, umiarkowanego, a nawet zerowego wzrostu krążenia krwi.

Sprzeczne wyniki badań dotyczące wpływu masażu na krążenie krwi mogą być spowodowane kilkoma czynnikami. Po pierwsze, pozytywny wpływ masażu na temperaturę skóry wydaje się ustępować stosunkowo szybko. Po drugie, wzrost temperatury śródmięśniowej nie wydaje się przekraczać 2,5 punktu na głębokości mięśnia, co oznacza, że nie wpływa on znacząco na główne naczynia mięśnia.

Ponadto naukowcy badali głównie głębokie effleury, a nie inne manipulacje. Co więcej, główne techniki stosowane do oceny krążenia krwi (pletyzmografia okluzji żylnej, technika Xenon-washout, USG Doppler) napotkały na istotne problemy z wiarygodnością. Innym badanym czynnikiem, który wyraźnie wpływa na wpływ masażu na krążenie krwi, jest intensywność nacisku wywieranego na tkanki. Dowody potwierdzają naukową i rozsądną teorię, że klasyczny masaż relaksacyjny prowadzi do obniżenia ciśnienia krwi, podczas gdy intensywny masaż sportowy prowadzi do podwyższenia ciśnienia krwi.

Związek pomiędzy masażem a poprawą elastyczności został potwierdzony w kilku badaniach, które wykazały pozytywne zmiany elastyczności mięśni po zastosowaniu masażu. Badania wykazały, że masaż przed meczem wiąże się z relatywnie krótkotrwałą (do 24 godzin) poprawą elastyczności ścięgien i zginaczy podeszwowych stawu skokowego u sportowców i osób nie uprawiających sportu. Poprawa elastyczności mięśni jest przyczynowo związana z zastosowanymi technikami masażu. Intensywne i dynamiczne ruchy, takie jak intensywne głębokie tarcie w połączeniu z ćwiczeniami ekscentrycznymi, przyczyniają się bardziej efektywnie do krótkotrwałego wzrostu elastyczności tkanek. Poprawa ta przypisywana jest zmniejszeniu sztywności ścięgien i zwiększonej tolerancji na rozciąganie.

W przeciwieństwie do poprawy elastyczności, naukowcy nie określili jednoznacznie wpływu masażu na produkcję napięcia (siły), z niektórych badań zgłaszających względny wzrost siły mięśni po masażu, jak oceniono w różnych testach laboratoryjnych i funkcjonalnych z college’u studentów i sportowców siatkówki, a inne badania wykazały znaczne zmniejszenie siły po wysiłku wytwarzane bezpośrednio po zastosowaniu masażu .

Wreszcie, masaż przed meczem wydaje się znacząco poprawić psychikę sportowca, z masażem jest związane z redukcją stresu przed meczem u sportowców, co przyczynia się do lepszych wyników poprzez zmniejszenie hormonów stresu (kortyzol i noradrenalina) i zwiększenie poziomu serotoniny.

Masaż przed meczem

Manipulacje wykonywane w celu przygotowania sportowca do zawodów sportowych obejmują głównie effleurage (powierzchowne i głębokie), petrissage (petrissage płaski), stymulujące rolowanie i ugniatanie. Manipulacje te stosuje się głównie na grupach mięśniowych, które będą przeciążone i będą bardziej eksploatowane w zależności od wzorców ruchowych każdej dyscypliny sportowej. Biorąc pod uwagę, że prawie wszystkie dyscypliny sportowe w normalnych warunkach są związane i zależą od ruchu kończyn dolnych, masaż przedmeczowy jest logicznie skoncentrowany głównie na przygotowaniu mięśni kończyn dolnych.

Ponadto, masaż przedmeczowy powinien również przygotować:

a) centralny punkt ciała (tułów), który stanowi biomechaniczną podstawę do inicjacji i prawidłowego wykonywania ruchów sportowych oraz

b) kończyny górne w przypadku sportów, których wzorce ruchowe obejmują szerokie wykorzystanie kończyn górnych (piłka ręczna, siatkówka, koszykówka, itp.).

Podniesienie temperatury tkanek miękkich przed wysiłkiem jest niezbędne, aby przygotować mięśnie do intensywnych obciążeń, które nastąpią w trakcie gry. Masaż może poprawić temperaturę powierzchownych tkanek mięśniowych, tym samym lepiej przygotowując sportowca do wejścia na boisko.

Laboratorium Ćwiczeń Terapeutycznych i Rehabilitacji Sportowej na Wydziale Fizjoterapii Uniwersytetu w Patras, Grecja, uzyskało pozytywne wyniki w badaniach nad masażem i przygotowaniami przedmeczowymi: Charalampopoulou i wsp. stwierdzili, że techniki tkanek miękkich, w tym IASTM i masaż, mogą podnosić temperaturę skóry u koszykarzy przez 15 minut po aplikacji masażu.

Masaż podczas gry

W sportach, które wymagają przerwy lub przerw między zawodami, masaż może poprawić wyniki sportowe, pozwalając sportowcom na czasowe ochłodzenie (fizyczne i psychiczne) i przygotowanie (aktywizację) ich do kontynuowania zawodów. Główne problemy, które sportowiec napotyka podczas intensywnych i konkurencyjnych ćwiczeń są zarówno fizyczne, jak i psychologiczne. Adaptacje fizyczne to bóle mięśniowe, wzmożone napięcie mięśniowe (skurcze) szczególnie obciążonych kończyn oraz obrzęki-krwotoki. Adaptacje psychologiczne zależą od różnych czynników (znaczenie zawodów, wynik w połowie meczu itp.) i mogą obejmować osobisty stres związany z rywalizacją w celu osiągnięcia lepszych wyników indywidualnych lub presję psychologiczną w celu osiągnięcia lepszych wyników zespołowych i osiągnięcia celu (w przypadku sportów zespołowych).

W zależności od wybranych manipulacji i sposobu ich wykonywania (powoli powierzchownie, powierzchownie, dogłębnie), masaż sportowy w połowie meczu może prowadzić do wstępnego ochłodzenia i zmniejszenia bolesnego napięcia mięśniowego i pobudliwości mięśni oraz do nerwowo-mięśniowej gotowości do wznowienia gry. Ponadto, masaż może również zmniejszyć stres związany z rywalizacją i uspokoić sportowca.

Badania, które dotyczyły tego parametru, pomimo swoich wad (brak grupy kontrolnej, mała próba badanych), podkreśliły znaczącą korelację pomiędzy masażem a poprawą parametrów psychologicznych sportowca. W odniesieniu do rehabilitacji psychologicznej, masaż był związany ze znaczną poprawą poczucia powrotu do zdrowia fizycznego u sportowca, co jest bardzo ważne dla kontynuacji wysiłku sportowego.

Techniki masażu po grze

Główne problemy, z którymi boryka się sportowiec po zawodach (w zależności od ich intensywności i czasu trwania) to:

a) zmęczenie wynikające z akumulacji produktów przemiany materii i odpadów,

b) akumulacja obrzęków i ewentualnych krwiaków wynikających z nadmiernego wykorzystania i obciążenia struktur anatomicznych sportowca, oraz

c) natychmiastowa i opóźniona bolesność mięśni oraz znacznie zwiększone napięcie mięśniowe (skurcze) kończyn.

Ze względu na te efekty i dostosowania, właściwości fizyczne sportowców (siła mięśniowa, wytrzymałość, elastyczność, propriocepcja) znacznie się obniżają, a powrót do zdrowia powinien pośrednio mieć na celu skorygowanie tych problemów.

Masaż po zawodach jako środek biernej rehabilitacji może w znacznym stopniu przyczynić się do powrotu sportowca do zdrowia i zmniejszyć wyżej wymienione adaptacje fizjologiczne, ale w mniejszym stopniu niż aktywny powrót do zdrowia (np. bieg aerobowy).

Początkowo, poprzez zwiększenie przepływu krwi do mięśni, masaż może przyspieszyć usuwanie bezużytecznych produktów przemiany materii po ćwiczeniach i poprawić transport tlenu, białka i innych składników odżywczych niezbędnych do regeneracji i ponownego uruchomienia mięśni, co prowadzi do homeostazy. Ponadto, masaż może znacznie zmniejszyć uczucie zmęczenia i ból mięśni, ponieważ masaż może pomóc zmniejszyć stężenie substancji rakotwórczych (kwas mlekowy) po ćwiczeniach poprzez poprawę przepływu krwi do mięśni, a następnie zwiększenie utleniania. Należy jednak zauważyć, że chociaż masaż prowadzi do znacznego obniżenia poziomu kwasu mlekowego we krwi po intensywnych ćwiczeniach (w porównaniu z biernym odpoczynkiem), to aktywna regeneracja (bieg aerobowy) w połączeniu z masażem i aktywną rehabilitacją wykazuje wyraźnie lepsze efekty metaboliczne. Ponadto wykazano, że masaż pozytywnie wpływa na regenerację sportowców (piłkarzy) w zakresie częstości akcji serca i ciśnienia krwi w porównaniu z biernym odpoczynkiem, przy czym piłkarze wykazują lepszą regenerację częstości akcji serca po masażu kończyn dolnych w porównaniu z aktywnym i biernym trybem regeneracji.

Podsumowując, zwiększone krążenie limfatyczne i resuscytacja żylna wynikające z zastosowania masażu sportowego po intensywnym wysiłku fizycznym mogą zmniejszyć obrzęk i krwiaki powstałe podczas ćwiczeń. Powyższe adaptacje, wraz z miejscowym wzrostem temperatury, mogą przyczynić się do zmniejszenia napięcia mięśniowego i poprawy ich rozluźnienia. Zmniejszenie koncentracji krwiaków i obrzęków spowodowanych intensywnym i długotrwałym wysiłkiem fizycznym prowadzi do zmniejszenia bólu poprzez odpowiednie zmniejszenie ciśnienia hydrostatycznego i podrażnienie receptorów czuciowych bólu. Te wyniki masażu po meczu są dobrze wspierane przez kilka badań, które wykazały, że masaż może zmniejszyć intensywność DOMS u sportowców, a tym samym przyczynić się do szybszego i lepszego powrotu do zdrowia.

Wreszcie stwierdzono, że masaż prowadzi do szybszego odzyskania poziomu siły w porównaniu z ruchem biernym lub odpoczynkiem, ponieważ 5 minut masażu (rolowanie, ugniatanie płaskie) skutkowało lepszą siłą chwytu u osób zdrowych (nie-sportowców) po maksymalnym wysiłku. Dwa dodatkowe badania badające odzyskanie siły izokinetycznej w mięśniu czworogłowym opisywały poprawę i wzrost siły izokinetycznej po masażach 6 i 10 minutowych.

Terapeutyczny masaż sportowy

Techniki tkanek miękkich masażu sportowego stosowane w leczeniu urazów sportowych są głównie stosowane w pracowni fizjoterapii podczas fazy rehabilitacji. Techniki te są wykonywane przez fizjoterapeutów sportowych, jak również przez samych sportowców w przypadku samodzielnego masażu przy użyciu specjalnego sprzętu, np. wałka piankowego.

Ważną różnicą pomiędzy terapeutycznym masażem sportowym a klasycznym masażem leczniczym jest fakt, że w przypadku terapeutycznego masażu sportowego masaż nie jest stosowany wyłącznie na masowanym obszarze w pozycji rozluźnionej, ale może być połączony z aktywnym (koncentryczno-ekcentrycznym) lub pasywnym ruchem danej grupy mięśniowej.

Cele terapeutycznego masażu sportowego

Głównymi celami terapeutycznego masażu sportowego jest mobilizacja krwiaków-obrzęków w podostrej fazie urazów sportowych, wyrównanie włókien uszkodzonych tkanek, uwolnienie zrostów i odzyskanie elastyczności różnych tkanek. Głównymi technikami wykorzystywanymi do osiągnięcia tych celów są techniki liniowe masażu klasycznego, z wyjątkiem odzyskania elastyczności i uwolnienia zrostów, które wymagają specjalnych technik masażu, takich jak masaż rozprężający, masaż poprzeczny oraz agresywne formy masażu mięśniowo-powięziowego, takie jak wałek piankowy, IASTM i terapia kubeczkowa.

Mobilizacja – zmniejszenie obrzęków/krwiaków

Masaż może odgrywać ważną rolę w leczeniu urazów sportowych, ponieważ pomaga zmniejszyć koncentrację zarówno obrzęków pierwotnych spowodowanych urazem, jak i obrzęków wtórnych spowodowanych zwiększonym ciśnieniem hydrostatycznym w kontuzjowanym obszarze. Ponadto, w przypadkach, gdy kontuzja uszkodziła kilka naczyń krwionośnych i doprowadziła do znacznego nagromadzenia krwiaków, masaż może zmobilizować to nagromadzenie krwi i drastycznie skrócić czas gojenia się kontuzji poprzez zastosowanie mechanicznego nacisku na naczynia i tkanki w ogóle, a następnie zwiększenie lokalnego krążenia krwi i limfy.

Poprzez mechaniczny nacisk na tkanki i naczynia masaż mobilizuje zawartość zastawek żylnych i kanałów limfatycznych w kierunku bardziej centralnym (w stronę serca), ułatwiając w ten sposób wnikanie płynu śródmiąższowego do naczyń. Jednocześnie poprzez zmniejszenie ciśnienia śródmiąższowego można zmniejszyć przekrwienie naczyń, co poprawia zaopatrzenie tkanek w substancje dyfuzyjne.

Usprawniony drenaż płynów w kontuzjowanym obszarze przywraca również normalne ciśnienie osmotyczne płynu śródmiąższowego, proces, który jest równie ważny dla zmian naczyniowych obserwowanych po zastosowaniu masażu. Te teoretyczne efekty masażu na powrót żylny i krążenie limfatyczne są poparte wynikami badań na zwierzętach, które wykazały, że masaż znacznie zwiększył krążenie limfatyczne w porównaniu z diatermią oraz aktywnymi i pasywnymi ćwiczeniami, gdy był stosowany u psów i świń.

Stosowanie masażu w celu zmniejszenia obrzęku/krwiaka (agresywne techniki masażu)

Masaż, który ma na celu mobilizację elementów płynnych (obrzęk/krwiak) u sportowców ma wyraźnie przyspieszoną-agresywną formę, a jego wykonanie (nacisk, kierunek, punkt masowania) może prowadzić do dużego bólu (skala VAS 7-8) podczas stosowania. Ta agresywna technika masażu wykorzystuje proste manipulacje i głównie głębokie wślizgi oraz specjalne techniki masażu (masaż pasmowy), ponieważ okrężne pociągnięcia nie są dozwolone w ostrej fazie urazów i w fazie, gdy włókna uszkodzonej tkanki są niedojrzałe lub, co gorsza, nie zostały jeszcze odbudowane.

Podstawowe manipulacje (effleurage-kneading) rozpoczynają się bardziej centralnie niż miejsce urazu. Poprzez mobilizację – zwiększenie powrotu żylnego dużych naczyń, techniki masażu mają na celu “opróżnienie” uszkodzonych obszarów i stworzenie środowiska (podciśnienie) odpowiedniego do mobilizacji obrzęku-krwiaka znajdującego się na obwodzie uszkodzonego obszaru. Bezpośrednio po tym, techniki masażu są ponownie stosowane bezpośrednio na kontuzji za pomocą prostych manipulacji od peryferii w kierunku centrum. Poprzez bezpośrednie działanie mechaniczne obrzęk i krwiaki są kierowane w stronę tułowia lub z głębszych do bardziej powierzchownych warstw, co ostatecznie ułatwia usuwanie krwiaków. Manipulacje te zostały opisane w badaniu przeprowadzonym przez Laboratorium Ćwiczeń Terapeutycznych i Rehabilitacji Sportowej na Uniwersytecie w Patras w Grecji, w którym agresywne techniki masażu zostały zastosowane w celu przyspieszenia powrotu do zdrowia profesjonalnego piłkarza po naciągnięciu ścięgna szyjnego I stopnia. Wyniki badania były zachęcające, ponieważ czas powrotu do zdrowia został skrócony prawie o połowę, a piłkarz wznowił pełny trening i udział w meczach w ciągu 15 dni. Techniki tkanek miękkich zastosowane w celu usunięcia obrzęku to masaż rozprężający, terapia cuppingowa oraz techniki IASTM.

Zastosowanie wyżej opisanych manipulacji prowadzi do znacznego bólu z powodu ucisku na uszkodzone tkanki i zwiększonego ciśnienia hydrostatycznego, co z kolei zwiększa drażnienie receptorów czuciowych bólu. Jednak agresywne podejście drastycznie przyspiesza redukcję gromadzenia się substancji metabolicznych i krwiaków oraz umożliwia szybsze rozpoczęcie procesu readhezji włókien. Czas aplikacji wynosi od 5 do 10 minut, a nacisk/intensywność technik musi być naprzemienny (od łagodnego do intensywnego/głębokiego), aby był bardziej tolerowany przez sportowca. Natychmiast po mobilizacji obrzęku-krwotoku należy zastosować krioterapię, aby zmniejszyć (poprzez skurcz naczyń krwionośnych) ilość płynów komórkowych, które powrócą do masowanego obszaru urazu.

Masaż w celu ponownego zrostu wyrównanych włókien i redukcji tkanki bliznowatej

W podostrej fazie urazu, kiedy obrzęk-krwiak został usunięty i rozpoczyna się proces ponownego zrostu tkanek i odkładania tkanki bliznowatej, masaż również odgrywa kluczową rolę w ułatwianiu prawidłowej naprawy uszkodzonego obszaru. Zastosowanie prostych manipulacji (głębokie ugniatanie, łagodne rolowanie, liniowe głaskanie) w kierunku, w którym włókna uszkodzonego obszaru anatomicznego są normalnie ułożone, stwarza tendencję do liniowego ponownego przylegania, jak również zmniejszenia odkładania się kleju i blizny.

Prawidłowe ułożenie i zmniejszenie ilości twardej tkanki łącznej w kontuzjowanym obszarze zmniejsza utratę elastyczności i wytrzymałości, której doświadczamy w obecności zrostów, zmniejszając tym samym ryzyko nawrotu kontuzji. Ponadto masaż może “rozpuszczać” złogi włókniste, które mogą utrudniać przepływ płynu śródmiąższowego poprzez zatykanie drobnych porów powięzi, co przywraca krążenie płynu śródmiąższowego.

Te znaczące efekty masażu na naprawę tkanek zostały poparte badaniami na zwierzętach, które technicznie doznały nadwyrężenia mięśni i otrzymały masaż jako podstawowe leczenie w randomizowanych badaniach. Masowane mięśnie miały normalne mikroskopowe ilustracje w przeciwieństwie do mięśni nie masowanych, które wykazywały histologiczne adaptacje, takie jak (a) przemieszczenie miofibryli, (b) znaczne odkładanie tkanki łącznej, (c) trwałe krwiaki, (d) zwiększona liczba włókniaków w tkance łącznej i (e) powiększenie naczyń krwionośnych z towarzyszącym pogrubieniem ich ścian .

Zastosowanie masażu w opóźnionej bolesności mięśni (DOMS)

DOMS ogólnie opisuje tkliwość i ból mięśni, które pojawiają się kilka godzin lub nawet dni (24-72 godziny) po specjalistycznym i wymagającym treningu sportowym (ekscentryczno-plyometrycznym).

Ta negatywna adaptacja po intensywnych ćwiczeniach prowadzi do zmniejszenia elastyczności zaangażowanych struktur anatomicznych (kończyn górnych i dolnych) oraz do wyraźnego obniżenia siły mięśniowej.

Zaproponowano kilka teorii DOMS, włączając w to aktywację wolnych zakończeń nerwowych przez:

a) nagromadzenie kwasu mlekowego,

b) urazy mięśni i więzadeł,

c) wyjście do przestrzeni wewnątrzkomórkowej enzymów wewnątrzmięśniowych oraz

d) prostaglandyn.

Badania histologiczne komórek mięśniowych po obciążeniach ekscentrycznych wykazały strukturalne adaptacje komórkowe (migracja elementów komórkowych), które powodują miejscowy obrzęk i stan zapalny.

Ponadto, o uszkodzeniu tkanki łącznej świadczy wysokie stężenie hydroliny i hydroksylizyny w moczu sportowców po ćwiczeniach ekscentrycznych. Teoretycznie, na podstawie poprzednich rozdziałów, fakt, że masaż może przemieszczać płyny z przestrzeni międzykomórkowych i śródmiąższowych oraz zmniejszać akumulację produktów przemiany materii może mieć pozytywny wpływ na zmniejszenie DOMS. Potwierdza to kilka badań, które wykazały, że masaż może znacznie zmniejszyć wrażliwość mięśni z powodu ekscentryczno-plyometrycznej aktywności mięśniowej i przyczynić się do poprawy tempa gojenia tkanek i zmniejszenia komórkowego stanu zapalnego poprzez poprawę dostarczania substancji odżywczych i tlenu do tkanek.

Ponadto masaż może prowadzić do szybszej regeneracji siły mięśniowej, która jest znacznie zmniejszona po ćwiczeniach ekscentrycznych.

Wreszcie, w kilku badaniach odnotowano zmniejszoną bolesność mięśni, niższą percepcję zmęczenia i poprawę postrzeganej regeneracji w różnych odstępach czasu po masażu, od 24 do 96 godzin.

Wpływ masażu na dezaktywację punktów spustowych

Powstawanie bolesnych punktów spustowych jest jednym z bolesnych zespołów i urazów układu mięśniowo-szkieletowego, które obserwuje się po intensywnym wysiłku fizycznym. Punkty te odnoszą się do miejscowych obszarów o wysokiej wrażliwości, które są zwykle zlokalizowane w obrębie rozciągniętego pęczka mięśniowego. Kliniczną cechą tych mięśniowo-powięziowych punktów spustowych jest to, że powodują one intensywny, skoncentrowany ból podczas ucisku, jak również inne objawy, takie jak zgłaszany ból, dysfunkcja mięśni i zjawiska autonomiczne.

Przyczyny powstawania tego typu bodźców bólowych obejmują biomechaniczne nieprawidłowości ciała, urazy, przewlekłe stany zapalne i czynniki psychologiczne, ale mogą być również wynikiem nadmiernej eksploatacji tkanek podczas ćwiczeń. Oprócz skoncentrowanego bólu, negatywne zmiany adaptacyjne spowodowane istnieniem obszarów nadmiernego napięcia i niedokrwienia obejmują zmniejszenie elastyczności i upośledzenie produkcji siły i funkcji mięśni w ogóle. Ponadto, czynniki wyzwalające ból zostały obwinione o wywoływanie bolesnych skurczów mięśni (cramps) podczas ćwiczeń.

W leczeniu tego typu patologicznych objawów bólowych stosuje się m.in. techniki łączące krioterapię i stretching (rozciąganie i natrysk), elektroterapię (tens, ultradźwięki) oraz różnego rodzaju masaże.

Leczenie bolesnych punktów spustowych było częścią technik masażu klasycznego oraz technik terapeutycznych polegających na niedokrwiennym ucisku punktów spustowych, co prowadziło do dezaktywacji tych punktów i zmniejszenia objawów bólowych. W szczególności zastosowanie masażu w formie masażu klasycznego szwedzkiego lub ucisku niedokrwiennego znacząco zmniejszyło natężenie bólu u pacjentów z bolesnymi punktami spustowymi w obrębie tułowia (odcinek lędźwiowy i szyjny) oraz mięśni ud (tylne partie ud).

Zastosowanie ucisku niedokrwiennego w celu dezaktywacji bolesnych punktów spustowych

Ucisk niedokrwienny dezaktywuje bolesne punkty spustowe poprzez dwa główne mechanizmy: niedokrwienie i następujące po nim przekrwienie oraz miejscowe i ukierunkowane rozciąganie tkanek. Ucisk niedokrwienny powoduje początkowo zmniejszenie miejscowej perfuzji; po ustąpieniu ucisku w danym obszarze dochodzi do przekrwienia, co może pomóc w oczyszczeniu mięśnia z pochodnych stanu zapalnego i metabolitów bólu, a tym samym zdesensybilizowaniu zakończeń nerwowych. Ponadto, stały ucisk miejscowy na punkty spustowe prowadzi do ciągłego rozciągania, które może potencjalnie “rozwiązać” bolesne zrosty i zmniejszyć skurcze mięśni.

W badaniu przeprowadzonym przez Fousekis i wsp. na Uniwersytecie w Patras, techniki ucisku niedokrwiennego były stosowane u sportowców amatorów piłki nożnej na bolesne punkty spustowe dolnego odcinka kręgosłupa w celu oceny skuteczności tych technik w leczeniu bólu. Już od pierwszego tygodnia stosowania, uczestnicy zgłaszali zmniejszenie wrażliwości na ucisk według skali VAS oraz zmniejszenie bólu, ponieważ ciśnienie niedokrwienne było skuteczne w leczeniu punktów spustowych.

Mobilizacja tkanek miękkich wspomagana instrumentem (IASTM): technika ERGON IASTM

Techniki mobilizacyjne z wykorzystaniem specjalnych narzędzi wykonanych ze stali nierdzewnej są formą agresywnej mobilizacji tkanek miękkich. Istnieje kilka odmian takich narzędzi (Myobar, Fibroblaster, Smart Tools, Rockblade, Hawkgrip), ale w badaniach najbardziej rozpowszechnione są narzędzia Graston i ERGON.

Techniki tkanek miękkich z wykorzystaniem specjalnego sprzętu wymagają narzędzi zaprojektowanych tak, aby dopasowywały się do różnych tkanek, kształtów i krzywizn ciała. Narzędzia te są wykorzystywane do następujących celów:

a) do wykrywania i uwalniania tkanki bliznowatej, zrostów i stwardnień powięziowych;

b) do zwiększania krążenia krwi; oraz

c) do zmniejszania napięcia mięśniowego i bólu .

Odnotowano znaczące korzyści z używania takich narzędzi zamiast własnych rąk przy ocenie nieprawidłowości tkanek, chociaż narzędzie ze stali nierdzewnej jest gorsze od ludzkiej ręki w pierwszym etapie standardowej oceny, która obejmuje palpację tkanek w celu oceny temperatury, wilgotności, obrzęku i skurczów mięśni w powierzchownych tkankach ciała.

Masowanie tkanek specjalnymi narzędziami zwiększa wyczucie i informację terapeuty o stanie tkanek, ponieważ obszary tłuszczowe palców terapeuty stykające się z ciałem pacjenta uciskają tkanki, a narzędzia mają węższą krawędź do ich oddzielania.

Według producentów, narzędzia te działają jak instrumenty perkusyjne: w kontakcie z twardą tkanką włóknistą przekazują echo (wrażenie wibracji) do ręki terapeuty, poprawiając jego zdolność do rozpoznawania i oceny zrostów i złogów włóknistych. Ponadto, użycie tego typu narzędzi pozwala na mobilizację głębokich i twardych struktur bez przeciążania palców terapeuty.

W szczególności, techniki IASTM w połączeniu z masażem poprzecznym mogą zmniejszyć odkładanie się tkanki bliznowatej po urazie, zmniejszyć twardość uformowanych wcześniej złogów tkanki łącznej i ułatwić gojenie przewlekłych urazów przez ponowne uszkodzenie tkanek i liniowe ponowne ich połączenie.

Wydaje się, że techniki IASTM prowadzą również do zmian w morfologii mikronaczyniowej i przekrwieniu oraz do zwiększonej mobilizacji i aktywacji fibroblastów, adaptacji, która prowadzi do regeneracji i naprawy uszkodzonego kolagenu. Adaptacje te zostały poparte badaniami na zwierzętach i indywidualnymi studiami przypadków u ludzi.

Na przykład, badanie przeprowadzone na myszach, które przeszły kontrolowane zerwanie więzadła pobocznego przyśrodkowego w kolanie i zostały poddane zabiegowi IASTM wykazało, że więzadła, które poddano masażowi Grastona były mocniejsze (43,1%), twardsze (39,7%) i mogły zaabsorbować do 57,1% i więcej obciążenia do punktu zerwania w porównaniu do więzadeł nie poddanych zabiegowi. Dodatkowo, konkretne więzadła podczas analizy mikroskopowej wykazywały lepsze ułożenie i wyrównanie nowo powstałego kolagenu.

Takie wyniki zostały przypisane przez tych samych badaczy zwiększonej perfuzji i zmianie morfologii mikronaczyniowej obserwowanej po zastosowaniu techniki IASTM na więzadłach pobocznych wewnętrznych myszy.

Zastosowania techniki IASTM

Istnieje kilka technik IASTM, z których najlepiej udokumentowane to technika Grastona i ERGON. TECHNIKA ERGON IASTM to innowacyjne podejście terapeutyczne, które łączy statyczne i dynamiczne manipulacje tkanek miękkich ciała przy użyciu specjalnego sprzętu klinicznego przeznaczonego do leczenia stanów patologicznych. Nazwa techniki pochodzi od greckiego słowa “ergon”, które etymologicznie oznacza “to, co człowiek wytwarza swoją pracą, manualną lub umysłową, naukową lub artystyczną”.

Za pomocą TECHNIKI ERGON IASTM terapeuta może wywołać krótko- i długoterminowe adaptacje w tkankach miękkich ludzkiego ciała. Techniki podlegają określonym zasadom i parametrom stosowania. Złe stosowanie technik i nieprzestrzeganie właściwych parametrów może przynieść odwrotny skutek i spowodować urazy leczonego obszaru.

Zastosowania diagnostyczne IASTM

Po ogólnej ocenie pacjenta następuje ocena uszkodzonego obszaru anatomicznego przy użyciu narzędzi ERGON TOOLS. Skanowanie tkanek miękkich wykonywane jest przy użyciu specjalnej techniki diagnostycznej, jaką jest Ergon Technique Scanning Procedure (ETSP). ETSP opiera się na specyficznym zastosowaniu ERGON TOOLS, które pozwala na wykrycie tkanki bliznowatej, zrostów i stwardnień/skurczów powięzi.

IASTM w rehabilitacji sportowej

Wiele badań wykazało korzystne działanie TECHNIKI ERGON IASTM w rehabilitacji sportowej. W ostatnich latach techniki oparte na narzędziach ze stali nierdzewnej są stopniowo akceptowane przez terapeutów. Coraz więcej badaczy opracowuje protokoły zabiegowe w celu zbadania przydatności takich technik w różnych patologiach układu mięśniowo-szkieletowego i sportu.

Wpływ ERGON IASTM na mobilizację obrzęku.

Badanie przeprowadzone przez Laboratory of Therapeutic Exercise and Sports Rehabilitation na Uniwersytecie w Patras, w Grecji, polegało na wykonaniu agresywnych technik masażu w celu przyspieszenia powrotu do zdrowia profesjonalnego piłkarza po naciągnięciu ścięgna szyjnego I stopnia. Wyniki badania były zachęcające, ponieważ połączenie masażu rozprężającego, terapii kubkowej i technik IASTM skróciło czas powrotu do zdrowia do prawie połowy standardowego czasu powrotu do zdrowia.

Wpływ ERGON IASTM na zmniejszenie bólu

Redukcja bólu mięśniowo-powięziowego po zastosowaniu IASTM jest od dawna teoretycznie związana z trzema następującymi mechanizmami:

a) lokalnym wzrostem temperatury i przepływu krwi,

b) miejscową manipulacją i rozciąganiem tkanek oraz

c) redukcją zrostów i restrykcji powięziowych .

Znaczenie technik ERGON w redukcji bólu zostało zbadane przez Fousekis i wsp. w 2016 roku, którzy odnotowali natychmiastowe zmniejszenie bólu i wrażliwości na ucisk u piłkarzy z punktami spustowymi w okolicy lędźwiowej .

Ponadto, głęboki ucisk może maskować percepcję bólu, prawdopodobnie w związku z endorfinami. Używając IASTM, stosowanie głębokiego ucisku staje się łatwiejsze, ponieważ krawędzie narzędzi są twardsze niż czubki palców terapeuty.

Wpływ ERGON IASTM na wzrost temperatury skóry

W rehabilitacji sportowej, zwiększenie krążenia krwi i temperatury tkanek są strategicznymi celami dla właściwego przygotowania sportowców przed meczem lub sesją treningową.

Należy rozważyć kąt nachylenia narzędzia podczas leczenia tkanek, aby uzyskać bardziej ukierunkowane leczenie określonych patologii. Badania wykazują, że większy kąt przyłożenia narzędzia powoduje wyższą temperaturę tkanki przez dłuższy czas. Dokładniej, wartość temperatury i jej trwałość zostały zbadane przy kątach aplikacji 20o, 60o i 90o. Temperatura wzrastała z każdym kątem aplikacji, ale była wyższa przy kątach 60o i 90o. Warto zauważyć, że przy kątach 60o i 90o wzrost temperatury był prawie taki sam. Podsumowując, jeśli celem zabiegu jest utrzymanie podwyższonej temperatury przez dłuższy czas, zaleca się stosowanie większego kąta, np. 90o.

Ponadto wykazano, że techniki tkanek miękkich wykorzystujące IASTM są bardziej skuteczne w podnoszeniu temperatury u koszykarzy po 15 minutach stosowania w porównaniu do masażu i piankowych wałków.

Wpływ ERGON IASTM na zwiększenie elastyczności

Jednym z najbardziej godnych uwagi rezultatów zastosowania technik ERGON IASTM jest efekt, jaki techniki te dają w terapii obszarów odległych – to znaczy, gdy techniki stosowane w jednym obszarze anatomicznym wywołują adaptacje w innym.

To podejście terapeutyczne opiera się na istnieniu 12 specyficznych meridianów mięśniowo-powięziowych (linii powięziowych), które kontrolują ludzkie ciało, zgodnie z propozycją Thomasa W. Myersa. Włókna są połączone wzdłuż każdego kolagenu meridianów mięśniowo-powięziowych, co powoduje ciągłość wielu funkcji, takich jak rozluźnienie mięśni.

Techniki uwalniania mięśniowo-powięziowego wykorzystujące TECHNIKĘ ERGON IASTM poprawiają elastyczność mięśni w przyległych obszarach. Dwa badania wykazały poprawę elastyczności ścięgien i przywodzicieli bioder po zabiegach odpowiednio na tułowiu i górnej części linii bocznej (żebra i quantratus lumborum).

Jedno z badań wykazało poprawę elastyczności ścięgien po zastosowaniu terapii ukierunkowanej na obszar tułowia. Dokładniej mówiąc, 60 studentów uniwersytetu ze skróconymi tylnymi udami wykonywało “test siadu i zasięgu” raz w tygodniu przez miesiąc. Uczestnicy zostali podzieleni na trzy grupy: w pierwszej grupie terapeutycznej manipulacje były wykonywane na ścięgnach, w drugiej na tułowiu, wreszcie trzecia grupa była grupą kontrolną, w której uczestnicy nie byli poddawani żadnym zabiegom. W każdej sesji, uczestnicy ze wszystkich grup byli oceniani pod względem elastyczności ścięgien szyjnych za pomocą kątomierza w teście prostego uniesienia nogi (SLR). Analiza statystyczna wykazała, że obie grupy terapeutyczne poprawiły elastyczność ścięgna szyjnego w ciągu czterech tygodni.

Drugie badanie wykazało poprawę elastyczności przywodzicieli stawu biodrowego po zastosowaniu terapii w górnej części linii bocznej (żebra i mięśnia czworobocznego lędźwi – quantratus lumborum). Uczestnicy poddawani byli jednemu zabiegowi tygodniowo przez sześć tygodni w celu zwiększenia elastyczności przywodzicieli stawu biodrowego. Techniki były stosowane na górną część linii bocznej (żebra i mięśnia czworobocznego lędźwi-quantratus lumborum), na dolną część linii bocznej (pasmo biodrowo-piszczelowe) i w końcu na całą linię boczną. Elastyczność poprawiła się prawie w tym samym stopniu we wszystkich trzech grupach.

Co więcej, wpływ mobilizacji tkanek miękkich na odległe części meridianu mięśniowo-powięziowego może rozciągać się na wzajemne połączenia nieprzylegających obszarów anatomicznych. Jak wykazano w badaniu przeprowadzonym w Laboratorium Ćwiczeń Terapeutycznych i Rehabilitacji Sportowej na Wydziale Fizjoterapii Uniwersytetu w Patras w Grecji, nastąpiła znacząca poprawa elastyczności przywodzicieli biodra oraz zwiększenie ROM w przywodzeniu biodra po zastosowaniu ćwiczeń na mięśnie skaleniowe.

Dlatego też, w swojej praktyce klinicznej, terapeuci powinni włączyć leczenie IASTM odległych obszarów i punktów, które łączą się poprzez linie powięzi w ostrej fazie urazu. Takie natychmiastowe interwencje zapewnią poprawę lub utrzymanie elastyczności leczonego obszaru bez bólu i dyskomfortu, który w przeciwnym razie byłby spowodowany bezpośrednim leczeniem rzeczywistego kontuzjowanego obszaru.

Wpływ ERGON IASTM na przywrócenie funkcji biomechanicznej stawów

Techniki ERGON IASTM poprawiły ROM i sprawność sportową u 15 zawodowych siatkarzy, którzy byli poddawani terapii ERGON raz w tygodniu przez trzy tygodnie. Zawodnicy wykonywali określone testy przed i po każdej interwencji, które obejmowały pomiar ROM zgięcia oraz rotacji wewnętrznej i zewnętrznej za pomocą kątomierza, jak również przeprowadzali ocenę funkcjonalną ramion za pomocą testu FTPI (Functional Throwing Performance Index) oraz testu OSP (One Hand Shot Put). Wyniki wykazały, że interwencja z zastosowaniem TECHNIKI ERGON IASTM przyniosła lepsze rezultaty w zakresie poprawy ROM w porównaniu z wałkiem piankowym i bandażem elastycznym.

Techniki ERGON mogą być również połączone z ćwiczeniami nerwowo-mięśniowymi mającymi na celu poprawę ścięgna nadgrzebieniowego. Badanie Fousekis i wsp. z 2017 roku dostarczyło pierwotnych dowodów na to, że mobilizacja tkanek miękkich w połączeniu ze specjalistycznymi ćwiczeniami terapeutycznymi może zaoferować szybsze rezultaty terapeutyczne w ROM i w redukcji bólu .

Podsumowując, TECHNIKA ERGON IASTM jest nową techniką, która, w oparciu o najnowsze badania, może znacząco przyczynić się do rehabilitacji sportowej. Dokładniej mówiąc, umożliwia terapeutom poprawę ROM, zmniejszenie bólu, poprawę wyników sportowców, zwiększenie temperatury tkanek i poprawę krążenia krwi w ciągu kilku sesji.

Przesuwanie przepływu krwi mięśni: Technika nitkowa kinetyczna

Elastyczny opatrunek niedokrwienny jest kolejnym popularnym narzędziem w rehabilitacji i profilaktyce urazów sportowych. Początkowo zastosowanie bandaża niedokrwiennego miało na celu poprawę wydolności sportowców. Technika polega na zastosowaniu elastycznej opaski, wykonanej z materiału gumowo-lateksowego, za pomocą której terapeuta wywiera ucisk niedokrwienny na leczoną kończynę. Rozmiar bandaża zależy od wielkości struktury anatomicznej. Technikę wykonuje się najczęściej w połączeniu z kinezyterapią lub technikami mobilizacji stawów.

Technika ta wywołuje wiele efektów, które wymagają dalszych badań. Wydaje się, że wywołuje ona szereg hemodynamicznych i biomechanicznych adaptacji.

Pod względem hemodynamicznym dochodzi do natychmiastowego zmniejszenia miejscowego przepływu krwi. Po usunięciu bandaża następuje gwałtowne przekrwienie, które zwiększa aktywność fibroblastów. Te normalne dostosowania hemodynamiczne po zastosowaniu bandaża przyczyniają się do:

a) regeneracji i odbudowy uszkodzonego kolagenu,

b) usunięcia pochodnych zapalenia i metabolitów bólu oraz

c) desensytyzacji zakończeń nerwowych, a tym samym do zmniejszenia miejscowego bólu i wrażliwości.

Adaptacje biomechaniczne obejmują kompresję i dekompresję tkanek oraz korektę pozycji stawów i postawy pacjentów.

Badania wykazały, że bandażowanie niedokrwienne ma pozytywny wpływ na poprawę ROM. Dokładniej, badacze ocenili zastosowanie bandaża niedokrwiennego dla ROM zgięcia grzbietowego i zauważyli natychmiastową poprawę.

Ponadto, w dwóch kolejnych badaniach stwierdzono znaczące zwiększenie ROM stawu ramiennego po zastosowaniu opaski niedokrwiennej. Wykazano również, że stosowanie bandaża niedokrwiennego ma pozytywny wpływ na wyniki sportowe. Dokładniej mówiąc, zastosowanie 2′ na stawie skokowym przyniosło poprawę zdolności do skakania i przyspieszenia odpowiednio u 52 i 69 sportowców, przy czym poprawa ta utrzymywała się przez 45′ . Wreszcie, w badaniu przeprowadzonym w 2018 roku stwierdzono, że stosowanie bandaża niedokrwiennego miało pozytywny wpływ na DOMS .

Podsumowując, technika płukania mięśni wydaje się być podstawowym lub dodatkowym narzędziem terapeutycznym w rehabilitacji i profilaktyce urazów sportowych. Chociaż jest to nowa technika, która wymaga dalszych badań, bandaż niedokrwienny wydaje się poprawiać ROM stawów obwodowych, DOMS i wyniki sportowe.

Terapia przeciwbólowa (Cuppingiem)

Technika masażu podciśnieniowego polega na zastosowaniu przyssawek, które przyłożone do określonych obszarów ciała prowadzą do dekompresji mięśniowo-powięziowej, w przeciwieństwie do adaptacji obserwowanej podczas klasycznych manipulacji masażowych, kiedy to dochodzi do ucisku warstw tkanek miękkich.

Istnieją różne techniki stosowania terapii cuppingowej. Najbardziej rozpowszechnione są statyczna aplikacja, która polega na wykonywaniu małych nacięć na skórze (wet cupping) oraz dynamiczna aplikacja, która polega na przenoszeniu przyssawek na sąsiednie tkanki po aplikacji.

Teoretycznie skuteczność techniki opiera się na odbarczeniu i odessaniu krwi i innych składników gromadzących się w głębokich tkankach, których usunięcie prowadzi do zwiększenia krążenia tętniczego i limfatycznego oraz uwolnienia od bolesnego nadciśnienia mięśniowego. Podczas stosowania tej techniki wytworzone podciśnienie prowadzi do dekompresji obszaru mięśniowo-powięziowego i przemieszczenia krwi i innych składników do tkanek powierzchownych. Może to być pomocne w stanach patologicznych, w których dochodzi do zatorów pozapalnych i toksyn, takich jak głębokie nagromadzenie krwi i obrzęki lub obecność zrostów mięśniowo-powięziowych i zwłóknień oraz obecność bólowych punktów spustowych.

Główny mechanizm zastosowania terapii cuppingowej polega na adaptacji naczyniowo-krwionośnej. W szczególności dekompresja uszkodzonych obszarów oraz usunięcie czynników zapalnych i krwi może prowadzić do miejscowego zwiększenia krążenia krwi i limfy, a tym samym do lepszego dotlenienia i metabolizmu tkanek. Terapia Cuppingiem została również powiązana ze zmniejszeniem stanów patologicznych, takich jak migreny, fibromialgia, bóle szyi, ramion, pleców i zespół cieśni nadgarstka. Zmniejszenie dolegliwości bólowych obserwowane po zastosowaniu terapii cuppingowej opiera się na zmniejszonym podrażnieniu receptorów bólowych w wyniku zmniejszenia koncentracji obrzęków i krwiaków w tkankach.

Ponadto, miejscowe rozszerzenie naczyń krwionośnych może prowadzić do zwiększenia aktywności przywspółczulnej i miejscowego rozluźnienia mięśni. Należy również zaznaczyć, że żadne badania nie wykazały negatywnych zmian adaptacyjnych w organizmie człowieka w wyniku stosowania terapii kubkowej. Badanie przeprowadzone przez Liu i wsp. mające na celu kontrolę temperatury skóry po zastosowaniu terapii kubkowej w punktach akupunkturowych u pacjentów z bólem szyi wykazało natychmiastowy wzrost temperatury po usunięciu ssawek ze skóry. Następnie temperatura obniżała się stopniowo, by po 30 minutach powrócić do poziomu sprzed zabiegu.

Kliniczne zastosowania masażu podciśnieniowego (terapii cuppingowej)

Aplikacja statyczna

W przypadku aplikacji statycznej, przyssawki są umieszczane na skórze w celu wytworzenia podciśnienia przez okres 5-15 minut, w zależności od tolerancji sportowca. Aplikacja odbywa się bez użycia emolientu. Pacjent początkowo będzie odczuwał powierzchowny dyskomfort, który stopniowo zmieni się w uczucie głębokiego ciepła.

Aplikacja może być wykonana dla wszystkich obszarów ludzkiego ciała, ponieważ istnieją miseczki o wielu rozmiarach.

Terapia Cupping może być stosowana zarówno na punkty spustowe bólu, jak i na obszar ogólnej wrażliwości (np. ból pleców).

Miejscowa aplikacja może pomóc w przemieszczaniu krwiaków-wylewów z głębszych warstw tkanki na powierzchnię i jest stosowana w leczeniu naciągnięć mięśni. Technika ta stosowana jest w połączeniu z masażem rozprężającym (z użyciem rąk lub narzędzi IASTM) i jest szczególnie skuteczna w mobilizacji pourazowych krwiaków.

Na początku stosuje się terapię kubkową bezpośrednio na uszkodzone tkanki, aby przesunąć obrzęki-krwotoki na powierzchnię. Następnie wykonywany jest głęboki masaż ręczny lub za pomocą specjalnych narzędzi, takich jak ERGON TOOLS, od obwodu do środka ciała. Ten etap wykonywany jest w celu mobilizacji nagromadzonych tkanek. Badania Fousekisa i wsp. szczegółowo opisują procedurę zastosowaną u sportowca z naciągniętym ścięgnem szyjnym, która skróciła czas powrotu do zdrowia o 50%.

Aplikacja dynamiczna

Ponadto, miejscowe zastosowanie terapii kubeczkowej może być stosowane w połączeniu z rozciąganiem w celu zwiększenia elastyczności. Na przykład, aby zwiększyć elastyczność pasma IT, można zastosować 4-5 przyssawek wzdłuż pasma, co pozwala na jego rozciągnięcie. Natychmiast po usunięciu przyssawek na ciele pojawiają się silne okrągłe oznaki ekchymozy, wskazujące na nadkrążenie w tym obszarze i łagodny uraz skóry. W zależności od metabolizmu każdego sportowca, oznaki te znikają po 2-7 dniach.

Terapia Cupping jest również stosowana w połączeniu z kinezyterapią i jednoczesnym przesuwaniem kubków na tkance. Na przykład, w celu zwiększenia elastyczności ścięgien, kubki mogą być przyłożone do leczonego obszaru, a podczas gdy sportowiec wykonuje samodzielne rozciąganie, terapeuta porusza kubkiem w tym obszarze.

Dynamiczna terapia cuppingowa staje się coraz bardziej znana z poprawy elastyczności kontuzjowanego obszaru i poprawy zakresu ruchu.

W zabiegu dynamicznym, podczas przesuwania ssawki, konieczne jest zastosowanie specjalnego emolientu do masażu. Natychmiastowe rozszerzenie naczyń krwionośnych prowadzi do zwiększenia przepływu krwi, co ułatwia gojenie, a także wydłuża i poprawia ruch mięśni krótkich.

Badania przeprowadzone w celu oceny elastyczności hamstringów wykazały istotne zwiększenie zakresu ruchu biodra i kolana poprzez test SLR, chociaż siła zgięcia kolana nie uległa zwiększeniu w testach wykonanych na dynamometrze izokinetycznym.

Uczeni donoszą, że terapia cuppingowa jest przydatna w zmniejszaniu bólu. Badanie przeprowadzone przez Fousekis i wsp. w 2016 r. wykazało skuteczność procedur cuppingu w zmniejszaniu bólu u piłkarzy z bolesnymi punktami spustowymi w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, przy czym uczestnicy wykazali natychmiastowe zmniejszenie bólu i wrażliwości na nacisk .

Masaż z wykorzystaniem terapii kopułowej

Masaż z użyciem kubków stopniowo staje się coraz bardziej powszechny w leczeniu problemów mięśniowo-powięziowych u sportowców. Ponadto, jest on stosowany jako agresywne podejście do redukcji obrzęków i krwiaków. Do zastosowania tego typu masażu konieczne jest użycie emolientu, aby umożliwić płynne przesuwanie kubków.

Aplikacja odbywa się poprzez wstępne umieszczenie przyssawek na obszarze zabiegowym. W przypadku obszarów o silnych skurczach, przyssawki mogą pozostać w aplikacji statycznej przez kilka minut (5-15) zanim zostaną przeniesione. Aplikacja w celu zmniejszenia obrzęków i krwiaków oraz ich odessania do powierzchni skóry może być wykonana miejscowo, jak wspomniano wcześniej, lub poprzez ruch. W tym drugim przypadku aplikacja musi być przeprowadzona w dwóch fazach, tak jak to się robi w masażu mięśniowo-powięziowym. Pierwsza faza polega na umieszczeniu ssawek na obrzeżach urazu i bardzo powolnym przesuwaniu ich w kierunku środka. Druga faza polega na przyłożeniu kubków bezpośrednio do kontuzjowanego miejsca i ponownym przesuwaniu ssawek w kierunku środka, próbując przesunąć głębokie krwiaki i obrzęki do środka i na powierzchnię.

Techniki tkanek miękkich są stosowane od czasów starożytnych w leczeniu różnych patologii. Ich celem jest promowanie zdrowia i dobrego samopoczucia poprzez reakcję organizmu na efekty mechaniczne, takie jak uciskanie, przesuwanie i dekompresja tkanek. Terapeuci stosują różne techniki manualne lub z użyciem narzędzi, aby osiągnąć cele terapeutyczne. Techniki dzielą się w zależności od celu na uspokajające i stymulujące. Mechanizmy uruchamiane podczas stosowania technik na tkankach miękkich oraz ich wpływ na różne stany patologiczne były i są przedmiotem systematycznych badań. Kluczowe znaczenie dla terapeutów ma dobór odpowiedniej techniki do oceny i leczenia tkanek. W tym celu konieczna jest dobra znajomość parametrów każdej z technik, jak również ustalenie konkretnych celów leczenia, takich jak poprawa elastyczności, zwiększenie ROM, zmniejszenie bólu i skurczów oraz poprawa wyników sportowych. Masaż, ERGON IASTM TECHNIQUE, KINETIC FLOSSING i terapia cuppingowa są powszechnie stosowane w rehabilitacji różnych schorzeń układu mięśniowo-szkieletowego. W celu osiągnięcia optymalnych rezultatów, są one często częścią protokołów leczenia, które zawierają dodatkowe techniki i/lub ćwiczenia terapeutyczne. Udowodniono, że wszystkie cztery metody mogą być stosowane jako podstawowe lub dodatkowe metody leczenia w profilaktyce i rehabilitacji urazów sportowych.

Dokładniej rzecz ujmując, masaż sportowy przynosi korzyści przed, w trakcie i po meczu. Przed meczem terapeuci stosują specjalistyczne techniki mające na celu przygotowanie mięśni do intensywnych obciążeń, szczególnie kończyn, lub/i przygotowanie centralnej części ciała (tułowia), która stanowi biomechaniczną podstawę do inicjacji i prawidłowego wykonania ruchu. Podczas gry masaż sportowy służy przede wszystkim jako wsparcie psychologiczne w walce ze stresem zawodniczym, jak również w celu poprawy wyników w kolejnej fazie gry. Poprzez stymulację receptorów estetycznych zmniejsza bolesne napięcie i pobudliwość mięśni, jednocześnie poprawiając poczucie odzyskania sprawności fizycznej. Masaż po meczu zwiększa krążenie krwi, redukuje uczucie zmęczenia i bólu mięśni, zmniejsza intensywność DOMS u sportowców, a w konsekwencji przyczynia się do szybszej i pełniejszej regeneracji. Stwierdzono, że masaż po meczu prowadzi do szybszego odzyskania poziomu siły w porównaniu z pasywną terapią ruchową. Może on również odgrywać ważną rolę w naprawie urazów sportowych poprzez zmniejszenie koncentracji obrzęków, zwłaszcza w połączeniu z terapią kubkową i technikami IASTM. Wreszcie, masaż jest szczególnie przydatny w leczeniu tkanki bliznowatej i mobilizacji bolesnych punktów spustowych.

ERGON IASTM TECHNIQUE umożliwia fizjoterapeutom sportowym wykrycie nieprawidłowości w obrębie tkanek miękkich, takich jak blizny, zrosty, restrykcje, punkty spustowe, już podczas wstępnej procedury skanowania. Po urazie ERGON IASTM TECHNIQUE jest skuteczny w mobilizacji obrzęków, w połączeniu z agresywnymi technikami tkanek miękkich, co przyspiesza czas powrotu do zdrowia. Zmniejsza ból poprzez miejscowe podwyższenie temperatury i elastyczności tkanki poprzez minimalizację zrostów. Jego najbardziej znaczącym wkładem jest zwiększenie elastyczności. Badania przeprowadzone w Laboratorium Ćwiczeń Terapeutycznych i Rehabilitacji Sportowej na Wydziale Fizjoterapii Uniwersytetu w Patras w Grecji wykazały, że technika ta zwiększa elastyczność całej linii mięśniowo-powięziowej/meridianu w porównaniu z przypadkami zastosowania jej tylko w jednej części. Wreszcie, ERGON przyczynia się do przywrócenia funkcji biomechanicznych w połączeniu z ćwiczeniami terapeutycznymi.

KINETIC FLOSSING jest stosunkowo nową techniką mobilizacji tkanek miękkich, wykazującą wiele korzyści w rehabilitacji mięśniowo-szkieletowej. Mechanizmy terapeutyczne obejmują adaptacje hemodynamiczne i biomechaniczne. Efekty obejmują zwiększenie ROM, poprawę wyników sportowych oraz redukcję DOMS.

Terapia Cupping jest dobrze znaną techniką stosowaną od czasów starożytnych w wielu kulturach, która wykorzystuje podciśnienie do dekompresji tkanek miękkich, jak również mobilizacji krwi i tkanek powierzchownych. Jej wartość kliniczna polega na wyciąganiu krwiaków i obrzęków z głębszych warstw tkanek na powierzchnię i usuwaniu ich w połączeniu z innymi formami agresywnych technik na tkankach miękkich. Ponadto terapia cuppingiem zwiększa elastyczność tkanek i poprawia ROM kontuzjowanych stawów, a także przyczynia się do zmniejszenia bólu.

Materiał na warunkach licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 http://creativecommons.org/licenses/by/3.0. Autorzy:Murat Kaya, Nazım Karahan and Barış Yılmaz (22.02.2019), Konstantinos Mylonas, Pavlos Angelopoulos, Elias Tsepis, Evdokia Billis i Konstantinos Fousekis (25.02.2021),