Ostatnia aktualizacja 28 lipca 2022

Główne obszary działań Transformacji zdrowotnej w Polsce XII

Kadry w opiece zdrowotnej

Diagnoza wynikająca z mapy potrzeb zdrowotnych

Liczba lekarzy w Polsce w 2019 r. wynosiła 131 tys., co w przeliczeniu na 100 tys. ludności daje wynik 342. Stanowi to o 10% niższą wartość od średniej dla OECD36 w 2017 r.. Jednocześnie rozkład liczby lekarzy w Polsce jest silnie zróżnicowany regionalnie. Najwięcej lekarzy pracowało w województwie mazowieckim (573), a najmniej w województwie lubuskim (248), co świadczy o nierównym dostępie do opieki lekarskiej pomiędzy województwami.

Rysunek 28. Liczba lekarzy na 100 tys. ludności w województwachŹródło: opracowanie MZ na podstawie danych CRL, NFZ, GUS

Analiza wieku lekarzy i absolwentów kierunków lekarskich pozwala stwierdzić, że w polskim systemie ochrony zdrowia nie powinien pojawić się problem ze spadkiem ogólnej liczby lekarzy w najbliższych latach.

Rysunek 29. Liczba absolwentów kierunku lekarskiego i liczba lekarzy osiągających wiek emerytalnyŹródło: opracowanie MZ na podstawie danych CRL, NFZ oraz Rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie limitu przyjęć na studia na kierunkach lekarskim i lekarsko-dentystycznym

Z analizy wymienialności pokoleniowej lekarzy specjalistów wynika, że największy problem może szczególnie dotknąć obszaru chorób wewnętrznych, w którym liczba lekarzy osiągających wiek emerytalny przewyższała prawie dwukrotnie liczbę lekarzy w trakcie szkolenia specjalistycznego. Biorąc jednak pod uwagę rekomendacje konsultantów krajowych na uwagę zasługują również inne dziedziny medycyny, w szczególności medycyna rodzinna oraz psychiatria. Perspektywa starzejącego się społeczeństwa oznacza m. in. wzrastające zapotrzebowanie na opiekę pielęgniarską, której sytuacja w polskim systemie ochrony zdrowia jest szczególna, głównie ze względu na problem z zastępowalnością pokoleniową w tej grupie zawodowej. Problem ten dotyczy także położnych. Należy jednak zaznaczyć, że przy spadku dzietności tak duża liczba położnych jak obecnie może nie być konieczna. Liczba pielęgniarek i położnych w Polsce w 2019 r. wynosiła odpowiednio 238 tys. i 31 tys., co w przeliczeniu na 100 tys. ludności daje wynik odpowiednio 620 oraz 82. Liczba pielęgniarek przypadających na 1 mieszkańca kraju była mniejsza o 30% od średniej OECD36 w 2017 r., co wskazuje na znacząco gorszą sytuację w tym zakresie w Polsce. Liczba pielęgniarek oraz położnych przypadających średnio na 1 mieszkańca była zróżnicowana regionalnie. Województwa, w których wskaźnik liczby pielęgniarek/położnych w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców miał największą wartość zarówno dla pielęgniarek, jak i położnych, to województwo mazowieckie (odpowiednio 899 i 158), a najmniej w województwie lubuskim (odpowiednio 541 i 68). Dane te świadczą o nierównym dostępie do opieki pielęgniarskiej i położniczej pomiędzy województwami.

Rysunek 30. Liczba pielęgniarek na 100 tys. ludności w województwachŹródło: opracowanie MZ na podstawie danych CWPM, NFZ, GUS

Rysunek 31. Liczba położnych na 100 tys. ludności w województwachŹródło: opracowanie MZ na podstawie danych CWPM, NFZ, GUS

Jednym z głównych problemów kadry pielęgniarskiej w Polsce jest rosnąca średnia wieku. Średni wiek pielęgniarek aktywnych zawodowo w Polsce wynosił 49,5 roku. Niski przyrost liczby młodych pielęgniarek oraz stosunkowo wysoka liczba pielęgniarek po 43. roku życia może świadczyć o tym, że istnieje ryzyko spadku liczby pielęgniarek. Z analizy wynika, że jeśli proces wchodzenia na rynek pracy młodych pielęgniarek nie ulegnie poprawie to w 2029 r. na rynku pracy może pracować o 33% mniej pielęgniarek w grupie wiekowej 25-29 lat.

Rysunek 32. Rozkład wieku pielęgniarek w Polsce

Źródło: opracowanie MZ na podstawie danych CWPM, NFZ

Sytuacja kadry medycznej jest trudna. Największe wyzwania niosą m.in. ryzyko spadku liczby lekarzy specjalistów i lekarzy w trakcie szkolenia specjalizacyjnego oraz liczby pielęgniarek, nierówne rozmieszczenie regionalne kadry medycznej.

Najważniejsze potrzeby zdrowotne i wyzwania organizacji systemu opieki zdrowotnej

1. Podjęcie aktywnej i zdecydowanej polityki w celu zwiększenia liczby pracujących pielęgniarek i położnych. W szczególności zwiększenie liczby osób studiujących pielęgniarstwo oraz podjęcie działań mających na celu powrót do wykonywania zawodu pielęgniarki osób, które zrezygnowały z jego wykonywania przed przejściem na emeryturę.

2. Zwiększenie wykorzystywania akredytowanych miejsc specjalizacyjnych dla lekarzy, w szczególności w wybranych dziedzinach medycyny.

Działania na poziomie ponadregionalnym

Działanie 2.11.1.

Realizacja celów i działań określonych w dokumencie pn. „Polityka Wieloletnia Państwa na Rzecz Pielęgniarstwa i Położnictwa w Polsce”, w tym m.in. promocja zawodów pielęgniarki i położnej oraz transfer uprawnień od lekarzy np. wystawianie krótkoterminowego zwolnienia

Oczekiwane rezultaty działania: Zapewnienie wysokiej jakości, bezpieczeństwa i dostępności do opieki pielęgniarskiej dla pacjentów i społeczeństwa, m.in. przez zwiększenie zainteresowania absolwentów szkół średnich wyborem kierunków pielęgniarstwo i położnictwo, wzrost liczby pielęgniarek i położnych w systemie opieki zdrowotnej (absolwenci studiów kierunku pielęgniarstwo i położnictwo oraz pielęgniarki i położne powracające do wykonywania zawodu po przerwie).

Podmiot odpowiedzialny za wdrożenie działania: MZ oraz podmioty wymienione w dokumencie pn. „Polityka Wieloletnia Państwa na Rzecz Pielęgniarstwa i Położnictwa Polsce”.

Planowany okres, w którym działanie będzie realizowane: lata 2021-2031.

Szacowane koszty działań: Zgodnie z dokumentem pn. „Polityka Wieloletnia Państwa na Rzecz Pielęgniarstwa i Położnictwa w Polsce”.

Wskaźniki realizacji działania:

1. Liczba uczelni kształcących na kierunkach pielęgniarstwo i położnictwo.

2. Liczba studentów i absolwentów kierunków pielęgniarstwo i położnictwo oraz liczba zatrudnionych pielęgniarek i położnych w systemie ochrony zdrowia.

3. Wskaźnik liczby pielęgniarek i położnych na 1 000 mieszkańców.

Działanie 2.11.2.

Wdrożenie działań umożliwiających zwiększenie wykorzystania wolnych miejsc specjalizacyjnych w całym kraju, w szczególności w dziedzinach deficytowych, na które jest największe zapotrzebowanie systemu opieki zdrowotnej. Stworzenie funkcjonalności centralnego Systemu Monitorowania Kształcenia.

Oczekiwane rezultaty działania: Zapewnienie odpowiedniej liczby lekarzy specjalistów w szczególności w dziedzinach deficytowych.

Podmiot odpowiedzialny za wdrożenie działania: MZ.

Planowany okres, w którym działanie będzie realizowane: lata 2021-2027.

Szacowane koszty działań: Koszty budowy i wdrożenia Systemu Monitorowania Kształcenia – szacowane na bieżąco.

Wskaźnik realizacji działania: Udostępnienie w Systemie Monitorowania Kształcenia centralnego naboru na specjalizację.