Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (Organisation for Economic Co-operation and Development – OECD) jest ważną międzynarodową, międzyrządową organizacją gospodarczą, skupiającą 34 wysoko rozwinięte państwa, w tym od listopada 1996 r. Polskę, które łączy akceptacja dla zasad demokracji i gospodarki rynkowej.
Organizacja została powołana do życia na mocy Konwencji Paryskiej, podpisanej 14 grudnia 1960 r. Rozpoczęła działalność z dniem 30 września 1961 r. Jest bezpośrednią sukcesorką Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej (Organisation for European Economic Co-operation – OEEC), powstałej w 1948 r. dla integrowania odbudowujących się ze zniszczeń wojennych gospodarek państw europejskich, korzystających z pomocy w ramach Planu Marshalla.
Państwami założycielskimi OECD było dwadzieścia najbardziej rozwiniętych państw świata: Austria, Belgia, Dania, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Kanada, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, RFN, Stany Zjednoczone, Szwajcaria, Szwecja, Turcja, Wielka Brytania i Włochy.
Zgodnie z artykułem 16 Konwencji Paryskiej do OECD mogą przystąpić inne państwa, gotowe do przyjęcia obowiązków wynikających z członkostwa, jeśli zostaną zaproszone przez Radę. Na podstawie tego artykułu kolejnymi członkami Organizacji zostały następujące kraje: Japonia (28 kwietnia 1964 r.), Finlandia (28 stycznia 1969 r.), Australia (7 czerwca 1971 r.), Nowa Zelandia (29 maja 1973 r.), Meksyk (18 maja 1994 r.), Czechy (21 grudnia 1995 r.), Węgry (7 maja 1996 r.), Polska (22 listopada 1996 r.), Korea Południowa (12 grudnia 1996 r.), Słowacja (14 grudnia 2000 r.), Chile (7 maja 2010 r.), Słowenia (21 lipca 2010 r.), Izrael (7 września 2010 r.), Estonia (9 grudnia 2010 r.). Ponadto, zgodnie z artykułem 13 Konwencji OECD i Protokołem Dodatkowym nr 1, we wszystkich pracach OECD bierze udział Komisja Wspólnot Europejskich.
Kraje OECD zajmują dominującą pozycję na światowych rynkach finansowych, wiodą prym w dziedzinie przepływu kapitałów, inwestycji zagranicznych, usług, nowoczesnych technologii, w sferze innowacji i badań naukowych.
Podstawowe zasady funkcjonowania OECD
Wszystkie państwa członkowskie OECD uznają, iż wartościami nadrzędnymi w życiu polityczno-społecznym i gospodarczym są trzy zasady, które wspólnie stanowią niepisane podstawowe kryteria dla państw ubiegających się o członkostwo: demokracja czyli pluralizm polityczny, poszanowanie praw człowieka i swobód obywatelskich oraz stabilny wzrost w ramach otwartej gospodarki rynkowej.
W swej działalności OECD kieruje się zasadą równości wszystkich członków, niezależnie od ich wielkości, potencjału ekonomicznego czy wkładu do budżetu Organizacji. W procesie podejmowania decyzji stosuje się zasadę consensusu, który jest wypracowywany przy użyciu mechanizmu „nacisku równych sobie” (peer pressure), tj. wywierania wzajemnego nacisku na współczłonków w celu spowodowania zmian prowadzących do koordynacji, a co najmniej wyższego stopnia spójności polityk krajowych. Stosując tę zasadę rządy krajów członkowskich wzajemnie wywierają presję na siebie, aby w toku podejmowania suwerennych decyzji narodowych w sprawach gospodarki i życia społecznego uwzględniać interesy i stanowisko partnerów, a także rozliczać się z przyjętych w OECD na zasadzie consensusu zobowiązań.
Do dorobku prawnego OECD, obok formalnych umów i kodeksów postępowania (np. Liberalizacji Przepływów Kapitałowych i Bieżących Operacji Niewidocznych), wiążących dla państw członkowskich oraz innych, które do nich zdecydują się przystąpić, należą także zalecenia, rezolucje i deklaracje – instrumenty nieformalnego, acz skutecznego zazwyczaj nacisku. Prócz tego OECD wypracowuje “reguły gry” w międzynarodowych stosunkach gospodarczych, tzn. opracowuje i wprowadza w życie wspólne zasady (wytyczne) i normy działania (standardy) w poszczególnych dziedzinach gospodarki. W przypadku ich akceptacji przez zainteresowane państwa stają się one często wkładem, a niekiedy nawet punktem wyjścia do negocjacji na szerszych forach międzynarodowych – zwłaszcza w innych organizacjach, jak np. WTO, a także ONZ, czego przejawem było m.in. uzgodnienie Milenijnych Celów Rozwoju. Ujednolica także stanowisko państw OECD wobec państw nieczłonkowskich.
Istotną rolę w wyznaczaniu krótko- i średniookresowych zadań i priorytetów działania Organizacji, a także kształtowaniu wizerunku OECD pełnią komunikaty dorocznych, ministerialnych sesji Rady (MCM). Będące najwyższej rangi dokumentami programowymi OECD zawierają one: uzgodnione przez uczestniczących w sesjach ministrów spraw zagranicznych, gospodarki i finansów oceny tendencji rozwojowych oraz wyzwań dla polityki gospodarczej i społecznej na obszarze OECD i w skali globalnej, wraz z odpowiednimi zaleceniami. Komunikaty określają bieżące i przyszłe priorytety w pracach Organizacji, zawierają ocenę polityki w zakresie członkostwa w Organizacji, a także jej współpracy z państwami nieczłonkowskimi oraz w zakresie spraw należących do sfery organizacji wewnętrznej, jak budżet i program prac. Komunikaty prezentują dorobek OECD za ostatni rok oraz wytyczają zadania na kolejny okres odnosząc się często do realizacji zadań “zleconych” OECD przez G7/8.
Członkostwo w OECD i sposób działania Organizacji nakłada szereg zobowiązań, w tym regularnego dostarczania Sekretariatowi informacji o polityce narodowej w wielu dziedzinach i implikuje poddawanie się osądowi ekspertów pozostałych państw OECD. Wymusza systematyczną wymianę informacji i ocen między członkami, wzajemne konsultacje oraz uzgadnianie kierunków polityki gospodarczej i społecznej. Raporty i opinie OECD o poszczególnych krajach są często wykorzystywane przez kredytodawców i inwestorów przed podjęciem decyzji co do angażowania się w danym kraju. Dotyczy to nie tylko korporacji transnarodowych i wielkich banków prywatnych, izb gospodarczych itp., ale również MFW i MBOiR.
OECD stwarza także państwom członkowskim okazję dzielenia się informacjami oraz weryfikacji doświadczeń w sferze polityki narodowej i legislacji, jak również metod zarządzania gospodarką i innymi dziedzinami. Na forum komitetów i grup roboczych odbywają się przeglądy polityki w poszczególnych dziedzinach, oceny jej zgodności z zaleceniami i standardami OECD, przedkładane są rekomendacje korekt polityki rządowej. W szczególności, średnio co półtora roku, każde z państw-członków musi się poddać wszechstronnemu i surowemu przeglądowi polityki makroekonomicznej, w którym uczestniczą wszystkie pozostałe państwa. Podobnie sprawa wygląda z przeglądami sektorowymi, np. polityki ochrony zdrowia, polityki ekologicznej czy reformy regulacji, których znaczenie dla Polski jako wkładu w sterowanie polityką i zapewnienie jej spójności stale rośnie.
OECD jest organizacją międzyrządową, ściśle współpracującą z tzw. partnerami społecznymi: związkami zawodowymi (na forum komitetu TUAC) i z biznesu (na forum komitetu BIAC), a także z organizacjami pozarządowymi (NGO’s). Rosnące znaczenie otwartego dialogu z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego, przejawia się organizowaniem corocznie przez OECD, obok Ministerialnej Sesji Rady OECD, międzynarodowej konferencji – Forum OECD, stanowiącego szeroką platformę dyskusji i jednocześnie wymiany doświadczeń wobec głównych, globalnych problemów, którymi zajmuje się Organizacja.(msz)
