Nasze oczy są jedną z najdelikatniejszych części ciała. Dobry stan zdrowia oczu i ich prawidłowa pielęgnacja wspólnie, chronią wzrok oraz zapobiegają chorobom oczu.
1-Twardówka, 2-Naczyniówka, 3-Kanał Schlemma, 4-Wyrostek rzęskowy, 5-Rogówka, 6-Tęczówka, 7-Żrenica, 8-Komora przednia oka, 9-Komora tylnia oka, 10-Ciało rzęskowe, 11-Soczewka, 12-Ciało szkliste, 13-Siatkówka, 14-Nerw zwrokowy, 15-Wiązadełko rzęskowe
Anatomia oka
Oko działa podobnie jak kamera. Światło przechodzi przez obiektyw (rogówkę) i koncentruje światło, kolory i kształty na siatkówce. Następnie siatkówka rejestruje te zdjęcia i wysyła do mózgu. A dokładniej wygląda to następująco: światło przechodzi przez przednią część twardówki – rogówkę a następnie dostaje się do oka poprzez źrenicę regulowaną tęczówką (kolorowa część oka) przechodzi przez soczewkę, gdzie promienie świetlne są załamywane, po czym przechodzi przez ciało szkliste, promienie padają na wewnętrzną warstwę oka – siatkówkę (składa się fotoreceptorów: czopków i pręcików), na której powstaje odwrócony obraz. Poprzez nerw wzrokowy impulsy nerwowe są przekazywane do ośrodków wzrokowych kory mózgowej.
Ciało rzęskowe są to promieniście ułożone fałdy, które wydzielają wodnistą ciecz, która bierze udział w sztywności gałki ocznej, natomiast mięsień rzęskowy umożliwia zmianę krzywizny soczewki, co zmienia jej ogniskową, co powoduje że oko ma zdolność do akomodacji. Funkcja ta pozwala nam zobaczyć obiekty w całym naszym zasięgu wzroku.
Części anatomicznej budowy oka:
Rogówka – zewnętrzna część, która skupia światło umieszczone na przedniej części oka
Tęczówka – kolorowa część oka, która reguluje ilość światła wpadającego do oka
Twardówka – gruba warstwa ochronna otaczająca oko od strony oczodołu
Naczyniówka – największa część błony naczyniowej gałki ocznej znajdująca się między siatkówką a twardówką
Kanał Schlemma – kanał, biegnący okrężnie wzdłuż całej granicy rogówkowo-twardówkowej, stanowi drogę odpływu cieczy wodnistej oka
Wyrostek rzęsowy – szereg fałdów, które są połączone za pomocą więzadeł, na których zamocowana jest soczewka
Źrenica – otwór znajdujący się przed soczewką, odpowiedzialny za ilość światła padającego na siatkówkę. Chroni wnętrze gałki ocznej przed nadmierną ilością oświetlenia
Komora przednia oka – przestrzeń wypełniona cieczą wodnistą ograniczona rogówką i ciałem rzęskowym oraz tęczówką i soczewką
Komora tylna oka – jedna z 2 wypełnionych cieczą wodnistą przestrzeni w oku. Ograniczona: tęczówką, ciałem rzęskowatym, ciałem szklistym, soczewką
Ciało rzęskowe – część oka otaczająca tęczówkę łącząc ją z naczyniówką
Soczewka – narząd ogniskujący promienie świetlne tak, by tworzyły obraz odwrócony i pomniejszony na siatkówce
Ciało szkliste – galaretowata substancja wypełniająca tylną część gałki ocznej, nadaje jej kształt i chroni siatkówkę
Siatkówka – część oka, która jest elementem odbierającym bodźce wzrokowe
Nerw wzrokowy – przewodzi impulsy wzrokowe z oka do ośrodków wzrokowych kory mózgowej
Więzadełko rzęskowe – pasma więzadłowe rozpięte w tylnej komorze oka utrzymujące soczewkę w jej położeniu.
Wady i choroby oczu
Czasami kształt oka nie załamuje prawidłowo światła, a to może prowadzić do problemów, takich jak krótkowzroczność i dalekowzroczności oraz wiele innych chorób oka, które zostały opisane poniżej.
Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD) – przewlekła i postępująca choroba oczu, która objawia się u osób po 50 roku życia. AMD jest chorobą uszkadzającą centralną część siatkówki. Sucha postać AMD polega na pojawianiu się w warstwie podsiatkówkowej oka złogów, które pogarszają ostrość widzenia. Mokra postać AMD występuje wtedy, gdy oko, broniąc się przed niedokrwieniem, wytwarza dodatkowe, nieprawidłowe naczynia krwionośne, które przerastają siatkówkę i uszkadzają komórki, wytwarzając blizny, co prowadzi do dalszych uszkodzeń.
Alergie oczu – najczęstsze objawy alergii oczu to: świąd, zaczerwienienie, łzawienie oczu i obrzęk. Alergia oczu może również prowadzić do zaczerwienienia powiek oraz niewyraźnego, zamglonego widzenia.
Astygmatyzm – charakteryzuje się zaburzoną symetrią obrotową oka. Elementy optyczne oka są symetryczne względem jego osi. Jeżeli oko ma większą szerokość niż wysokość, to soczewka i rogówka zamiast skupiać światło w okrągłym obszarze siatkówki, będzie tworzyć obraz rozmazany w jednym z kierunków.
Owrzodzenie rogówki – owrzodzenia rogówki występuje wtedy gdy rogówka została zainfekowana bakteriami, wirusami, grzybami. Wrzody mogą również wystąpić poprzez otarcia rogówki i złej higieny soczewek kontaktowych. Objawy owrzodzenie rogówki obejmują ból oczu, zaczerwienienie, swędzenie i pieczenie, zaburzenia widzenia, zwiększone łzawienie i wrażliwość na światło.
Zaćma – występuje, gdy soczewka oka staje się zmętniona. Promienie świetlne mają trudności w przedostaniu się do siatkówki, co w konsekwencji prowadzi do upośledzenia ostrości wzroku. Im większe zmętnienia na soczewce oka, tym większe pogorszenie ostrości wzroku następuje u chorego.
Zapalenie spojówek – zapalenie spojówek jest spowodowane zakażeniem błony wewnętrznej powieki, które może być wywołane przez wirusy lub bakterie i charakterystyczną cechą zapalenia są czerwone oczy, swędzenie, łzawienie oczu. Zakażenie może również spowodować zaburzenia widzenia i wrażliwość na światło.
Retinopatia cukrzycowa – jest komplikacją, która występuje u pacjentów z cukrzycą typu 1 i cukrzycą typu 2, w wyniku czego uszkodzone zostają naczynia krwionośne wewnątrz siatkówki. Jeśli z uszkodzonych naczyń wycieka krew może wystąpić poważna utrata wzroku, a nawet ślepota.
Zespół suchego oka –jest spowodowany przez niedostateczne wydzielanie łez. Typowe objawy to: drapanie, uczucie piasku pod powiekami, swędzenie, pieczenie, zaczerwienie, ból, obrzęknięte powieki, zjawisko podwójnego widzenia, gromadzenie się wydzieliny w kącikach oka, światłowstręt.
Jaskra – to grupa chorób, które mogą doprowadzić do uszkodzenia nerwu wzrokowego oka, co powoduje utratę wzroku i ślepotę. Jaskra jest spowodowana przez zwiększone ciśnienie w gałce ocznej. Jaskra często rozwija się bez żadnych objawów i bez bólu, ale nie leczona może prowadzić do stopniowej utraty widzenia.
Nadwzroczność – znana również jako dalekowzroczność, jest to stan, w którym rogówka oka ma zbyt małą krzywiznę a gałka oczna jest zbyt krótka. Chory ma problemy z bliskim widzeniem.
Krótkowzroczność – powoduje zaburzenia widzenia na odległość. Dzieje się tak, gdy rogówka ma zbyt dużą krzywiznę.
Presbiopia (starczowzroczność) – występuje wtedy, gdy oko traci zdolność do skupienia się na pobliskich obiektach. Soczewka oka traci swoją elastyczność i dotyczy osób zarówno z nadwzrocznością, krótkowzrocznością, jak i bez żadnej z tych wad wzroku.
Pojawiające się objawy mogą wskazywać na chorobę oczu jednak nie wszystkie są poważne i mogą oznaczać chorobę dlatego też, ważne jest aby skonsultować się z lekarzem, jeśli mają one wpływ na nasze widzenie. Tylko lekarz może zdiagnozować objawy choroby oczu i stwierdzić, w jakim stopniu zagrażają naszemu wzrokowi i jakie należy podjąć leczenie.
Objawy chorób oczu u dorosłych:
– pojawienie się krwi w oku
– rozmycie wizji (utrzymujące się)
– wypukłość oka
– nadmierne łzawienie
– podwójne widzenie
– czułość ekstremalna
– sklejanie się powiek, zwłaszcza po przebudzeniu
– pojawianie się smug światła
– pojawienie się migającego światła
– pojawienie się plam, pajączków, czy cieni na oczach
– ograniczenie ruchów oka
– ból w okolicach oczu
– częściowa lub całkowita utrata pola widzenia
– zaczerwienienie, któremu towarzyszy ból
– obrzęk tkanek oka
– nagłe pogorszenie lub utrata wzroku
Objawy chorób oczu u niemowląt i dzieci:
– biała źrenica w jednym lub obu oczach
– wszelkie różnice w wielkości, kształcie i kolorze dowolnej części oka lub powieki mogą świadczyć o chorobie
– obrzęk lub guzek dowolnej okolicy oczu i powiek
– zasłanianie przez dziecko jednego oko, aby spojrzeć na otaczające je rzeczy
– wydzielina z oczu
– opadające powieki
– łzawienie oczu
– „rozbiegany” wzrok
– częste tarcie oczu
– ból w okolicach oczu
– przekrwienie oka
– mrużenie lub ściskanie oka
Kiedy szukać pomocy
Osoby, które zauważy zmiany w widzeniu powinny niezwłocznie udać się do specjalisty i zbadać wzrok. Każda z oznak lub objawów wymienionych powyżej, może wskazywać szereg poważnych przejawów chorobowych. Bezzwłocznie skonsultuj się z lekarzem, jeśli:
– oko jest zaczerwienione z silnym bólem
– wystąpiło pogorszenie wzroku
– oko jest spuchnięte i bolesne w dotyku
– masz gorączkę.
Rutynowe badania mogą zdiagnozować problemy ze wzrokiem i związane z tym choroby. Osoby powyżej 50 roku życia o normalnym wzroku i bez innych czynników ryzyka powinny mieć badania okulistyczne co najmniej raz na pięć lat.
W leczeniu wad i chorób wzroku pomaga nam okulistyka zajmująca się budową, czynnościami, rozpoznawaniem schorzeń i leczeniem oczu oraz optyka, w ramach której świadczone są usługi związane z polepszeniem jakości widzenia. Optycy zapewniają opiekę nad pacjentem dostosowując odpowiednie soczewki kontaktowe, okulary, oprawki do wady wzroku, które zostały zdiagnozowane przez lekarza okulistę.
Regularne badania wzroku są ważne i dzięki nim pozbędziemy się problemów z widzeniem. Nawet w dzieciństwie, ważne jest to aby dziecko regularnie było poddawane badaniom wzroku, prawdopodobnie przez pediatrę na początku, a później przez okulistę.
Badania pomagają rozpoznać choroby oczu, co za tym idzie lekarz wie jakie podjąć leczenie. Wczesne leczenie wielu chorób oczu może zapobiec ślepocie.
Najczęstsze rodzaje badań, to:
Badanie ostrości wzroku – badanie okulistyczne, które pozwala ocenić jakość widzenia, ale również wstępnie pozwala wykluczyć choroby, w których dochodzi do szybkiego uszkodzenia wzroku. Do bardzo dokładnych pomiarów można zastosować komputerowe badanie wzroku.
Perymetria (badanie pola widzenia) – pozwala określić jak dużą część obrazu widzi nieruchome oko pacjenta, patrzące w jeden centralny punkt. W niektórych chorobach zmniejszenie widzianego obrazu przez pacjenta jest głównym objawem uszkodzenia gałki ocznej. Jedną z tych chorób jest jaskra i padanie pola widzenia może określić zaawansowanie choroby.
Badanie dna oka – to badanie struktur wyściełających gałkę oczną od wewnątrz. Badanie dna oka wykonuje się podczas oftalmoskopii. Używa się wtedy specjalnego narzędzia – oftalmoskopu, który oświetla siatkówkę i pozwala na uwidocznienie dna oka za soczewką.
USG oka wykonuje się w szczególnych przypadkach. Najczęściej przed operacją zaćmy w celu oceny soczewki i wykonania dokładnych pomiarów biometrycznych oka.
Pomiar ciśnienia w gałce ocznej – ciśnienie wewnątrzgałkowe powinny badać wszystkie osoby po 40. roku życia – jest to najlepsze badanie przesiewowe w kierunku jaskry.
OCT – optyczna koherentna tomografia, to specjalistyczne badanie oka, dzięki któremu lekarz uzyskuje przekroje wybranych elementów oka.
Retinoskopia – bada krótko- lub dalekowzroczność oraz astygmatyzm. Jest ono przeprowadzane za pomocą urządzenia nazywanego retinoskopem, w którym sprawdza się kierunek i zakres błędów refrakcji.
Leczenie oczu
Życie z wadami, chorobami wzroku może być kłopotliwe. Jednak wykonanie podstawowych badań, podjęcie odpowiedniego leczenia oraz zdrowy styl życia poprawi jakość naszego wzroku.
Dieta
Podobnie jak reszta naszego ciała, oczy również wymagają prawidłowego odżywiania. Suplementy, witaminy i składniki mineralne mogą utrzymać nasz wzrok w dobrym stanie. Badania pokazują, że witaminy A, C i E, odgrywają ważną rolę w utrzymaniu zdrowego wzroku i zapobiegają problemom jakim jest zwyrodnienie plamki żółtej przychodzące wraz z wiekiem. Cynk, miedź i inne przeciwutleniacze są również niezbędne w prawidłowym odżywianiu oczu. Wiele witamin i minerałów znajdują się w owocach i warzywach, zatem nie rezygnujmy z nich podczas naszych posiłków.
Zabiegi laserowe
LASIK – Laser służy do zmiany kształtu rogówki oka, aby rozwiązać problemy, takie jak widzenie krótkowzroczne, dalekowzroczne i astygmatyzm. Podczas zabiegu nie jest wymagane usunięcie nabłonka, dzięki czemu oczy szybciej się goją, a pacjent nie czuje bólu. Tą metodą można leczyć obydwoje oczu jednocześnie.
Photorefractive keratectomy (PRK) –zabieg przy użyciu lasera ekscimerowego, który służy zmianie kształtu rogówki w celu poprawy ostrości widzenia.
Zapobieganie
Ochrona oczu – długotrwała ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe (UV) promienie może powodować nieodwracalne uszkodzenie oczu. Choć zwykle znika ono w ciągu kilku dni, jednak szkodliwe skutki promieniowania UV mogą prowadzić do dalszych powikłań ocznych.
Pielęgnacja soczewek: soczewki kontaktowe powinny być noszone tylko na czas określony przez lekarza okulistę. Długotrwały efekt noszenia soczewek może zwiększyć ryzyko infekcji oczu i choroby. Soczewki kontaktowe należy dotykać czystymi palcami. Po wyjęciu soczewki zawsze należy spłukać ją roztworem soli fizjologicznej.
Regularne wizyty kontrolne u okulisty. Zaleca się osobom w wieku 20 – 39 badania wzroku co dwa do pięciu lat, w wieku 40 – 64 co dwa do czterech lat, a 65 lat co roku do dwóch lat. Osoby, które mają zwiększone ryzyko chorób oczu (jaskra, cukrzyca) powinny wykonywać badania znacznie częściej.
Szczególne sposoby leczenia
Różowe oczy – leczymy lekami, takimi jak środki przeciwhistaminowe, stabilizatory komórek tucznych, środki zmniejszające przekrwienie, steroidy i krople przeciwzapalne.
Suche oczy – zwykle leczone za pomocą sztucznych łez. Jednak nie każdy reaguje na to leczenie. Cyklosporyna, krople sterydowe mogą być również przewidziane w leczeniu.
Dalekowzroczności, astygmatyzmu i krótkowzroczność – choroby te mogą być leczone z zastosowaniem szkieł zewnętrznych, takich jak soczewki kontaktowe i okulary. Oprócz tego, istnieją różne operacje, takie jak LASIK, LASEK, photorefractive keratectomy (PRK).
Retinopatia cukrzycowa – leczenie retinopatii cukrzycowej wymaga leczenia insuliną.
Jaskra – leczenie jaskry obejmuje krople do oczu leki doustne oraz zabiegi chirurgiczne.
Zwyrodnienie plamki żóltej – suche AMD można leczyć stosując leki poprawiające ukrwienie, a także bogatą w owoce i warzywa dietę oraz obniżając poziom cholesterolu. Leczenie mokrego AMD polega na niszczeniu nieprawidłowych naczyń krwionośnych światłem lasera – o ile nie są one położone w centrum plamki żółtej.
