Pielęgniarka i położna - zawody wymierające – PORADNIK MEDYCZNY PoradnikMedyczny.com

Ostatnia aktualizacja 28 lipca 2022

Od wielu lat zachodzą zmiany w zachowaniach demograficznych ludności, które prowadzą do istotnych przemian w strukturze demograficznej kraju. Zjawiska demograficzne charakterystyczne dla obecnej sytuacji ludnościowej Polski są efektem malejącej liczby urodzeń i zawieranych małżeństw, wzrostem rozwodów i związków nieformalnych, upodabnianiem się wzorców płodności w mieście i na wsi, przesuwaniem średniego wieku rodzenia w kierunku starszych roczników kobiet, korzystnych zmian w procesie umieralności i dalszym trwaniem życia oraz ruchów migracyjnych.

W prognozie demograficznej obserwuje się stopniowe zmniejszanie urodzeń i ujemny przyrost naturalny. Charakterystyczne są przesunięcia największego natężenia urodzeń do grup wie-ku kobiet 25-29 i 30-34 lata. Średni wiek matki w momencie urodzenia dziecka jest coraz bardziej zaawansowany, co powoduje zmniejszenie płodności kobiet (poronienia samoistne, wady rozwojowe u dzieci, w tym wady letalne). Niepokojący jest wzrost rozrodczości w wieku 15-19 lat i ryzykowne zachowania kobiet w okresie prokreacyjnym (wcześniactwo, powikłania ciąży i porodu). Istotne znaczenie ma także malejąca liczba kobiet w wieku rozrodczym. Przewiduje się, że populacja kobiet w wieku 15-49 lat w roku 2035 spadnie do 20,1 % populacji ogółem (obecnie- 25,5%). Zauważalne są także zmiany w poziomie współczynnika dzietności. Zakłada się, że poziom współczynnika dzietności równy 2,10–2,15 gwarantuje tzw. prostą zastępowalność pokoleń. W Polsce wskaźnik ten kształtu-je się na poziomie 1,10 – 1,39 (najmniejszy w województwie opolskim, największy w województwie pomorskim). Po 2020 r. nastąpi zdecydowane obniżenie udziału najmłodszych generacji w strukturze populacji Polski, co oznacza wzrost odsetka ludzi starszych tj. 65 i więcej lat. Istotne znaczenie ma odsetek osób w wieku późnej starości (80+). Liczba tych osób systematycznie będzie wzrastać, szacuje się, że w roku 2035 w Polsce w wieku powyżej 80 lat będzie 2 574 000 osób.

Obserwuje się pozytywną tendencję zmian umieralności. Zróżnicowanie regionalne umieralności wskazuje, że najmniejsze natężenie zgonów notowano w województwach podkarpackim, małopolskim i pomorskim, największe w województwie łódzkim. Prognoza demograficzna przewiduje jednak wzrost liczby zgonów zależnych od zmian w strukturze ludności. Wskaźnik przeciętnego trwania życia systematycznie będzie się wydłużał aż do osiągnięcia dla mężczyzn 77,1 lat i dla kobiet 82,9 lat. Wydłużenie się przeciętnego trwania życia przy niskim poziomie dzietności prowadzi do procesu starzenia się społeczeństwa. Mediana wieku populacji obecnie dla kobiet wynosi 36,8 lat, dla mężczyzn 34,2 lata, w prognozie demograficznej wrośnie odpowiednio do 48,3 lata dla kobiet i 45,5 lat dla mężczyzn. Wartość mediany z przedziału 30-34 lata oznacza ludność starą demograficznie.

Na przyrost i ubytek rzeczywisty ludności wpływa ruch naturalny i ruch wędrówkowy ludności. W Polsce od lat 80 obserwuje się dużych rozmiarów systematyczny spadek przyrostu naturalnego. Do odwrócenia tendencji spadkowej doszło w roku 2005. Jednak sytuacja lat 2009-2010 wprowadziła kolejną falę zmniejszania się przyrostu naturalnego, co może być efektem zmniejszenia liczby zawieranych małżeństw oraz rosnącą przewagą liczby zgonów nad liczbą urodzeń. Zjawiska migracji wewnętrznych i zagranicznych w oficjalnej statystyce, dotyczą zarejestrowanych formalnie (zameldowanie, wymeldowanie) przemieszczeń ludności. Migracje mają także znaczący udział w sytuacji demograficznej Polski. W przypadku migracji zagranicznych obserwujemy ujemne saldo, które obecnie wynosi minus 4334 obywateli. Zróżnicowanie poziomu migracji wewnętrznych wskazuje, że dodatnie saldo odnotowano w dużych aglomeracjach miejskich takich jak Warszawa, Kraków, Wrocław, Poznań czy Trójmiasto.

Pielęgniarka

Zawód pielęgniarki to zawód regulowany, medyczny i samodzielny, wymagający ciągłego, ustawicznego kształcenia i doskonalenia. Polegający na spełnianiu ról zawodowych wyznaczonych funkcjami zawodowymi, które wynikają z misji i celów zawodu.

Pielęgniarka to osoba posiadająca wymagane kwalifikacje,potwierdzone odpowiednimi dokumentami. Wykonuje działania wymagające umiejętności obserwacji, zdecydowanej i rzetelnej oceny stanu chorego, rozpoznaje: potrzeby zdrowotne, problemy pielęgnacyjne, sprawuje opiekę pielęgnacyjną w stosunku do człowieka chorego i jego rodziny.

Zadania zawodowe obejmują udzielanie świadczeń zdrowotnych w szczególności:

–rozpoznawanie warunków i potrzeb zdrowotnych pacjenta;

–rozpoznawanie problemów pielęgnacyjnych pacjenta;

–planowanie i sprawowanie opieki pielęgnacyjnej nad pacjentem;

– samodzielne udzielanie w określonym zakresie świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych oraz medycznych czynności ratunkowych;

–realizację zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji;

–orzekanie o rodzaju i zakresie świadczeń opiekuńczo-pielęgnacyjnych;

– edukację zdrowotną i promocję zdrowia.

Pielęgniarka:

– udziela świadczeń zdrowotnych, w stosunku do osób zdrowych, chorych, niesamodzielnych dzieci i młodzieży oraz ich rodzin;

– opiekuje się osobami wymagającymi opieki pielęgniarskiej ze względu na wiek, obrażenia, chorobę lub innego rodzaju upośledzenia fizyczne, umysłowe lub ze względu na potencjalne zagrożenia dla zdrowia.

Do obowiązków pielęgniarki należy:

– planowanie, sprawowanie i ocenianie opieki pielęgniarskiej nad pacjentami zgodnie z praktyką i standardami współczesnego pielęgniarstwa;

– koordynowanie opieki nad pacjentami w konsultacji z innymi specjalistami ochrony zdrowia i członkami zespołów terapeutycznych;

– opracowywanie i wdrażanie planów opieki obejmującej leczenie fizyczne, społeczne i psychologiczne pacjentów;

– planowanie i zapewnianie opieki osobistej, leczenia i terapii;

– informowanie o zakresie profilaktyki, leczenia i opieki;

– nauczanie, prowadzenie badań w zakresie praktyk i procedur pielęgniarskich.

Wśród czynności zawodowych pielęgniarki wyróżnia się m.in.:

– planowanie opieki: ocena stanu zdrowia, rozpoznawanie problemów pielęgnacyjnych;

– pielęgnowanie pacjenta: monitorowanie parametrów życiowych pacjenta, podawanie leków, pobieranie materiału biologicznego do badań diagnostycznych, wykonywanie opatrunków, znieczulanie, instrumentowanie, kontrolowanie, obsługa sprzętu medycznego;

– dokumentowanie opieki: prowadzenie dokumentacji medycznej, sprawozdawanie, administrowanie.

Pielęgniarka wykonuje zadania zawodowe w zróżnicowanym środowisku: w budynkach (szpitalach, przychodniach, szkołach, domach mieszkalnych, itp.) oraz na wolnym powietrzu (w miejscach wypadków, katastrof). Podczas wykonywania pracy pielęgniarka współpracuje z własną grupą zawodową i innymi profesjonalistami o zróżnicowanym poziomie wykształcenia oraz różnym zakresie obowiązków i odpowiedzialności zawodowej.

Jest to praca o szczególnym charakterze ze względu na: obciążenie emocjonalne (konieczność radzenia sobie z niełatwymi emocjami, jakie wzbudza codzienny kontakt z chorobą, trudnymi sytuacjami życiowymi, a nie rzadko ze śmiercią podopiecznego), przeciążenie układu ruchu. Na wie-lu stanowiskach pracy pielęgniarki występują uciążliwości wynikające z warunków pracy, np. stres, wysoka temperatura, ryzyko zakażenia i wysiłek fizyczny. Zawód pielęgniarki, poza pomaganiem innym ludziom, wiąże się także z licznymi zagrożeniami zdrowia. Narażenie na czynniki biologiczne i chemiczne w miejscu pracy, ciągła dyspozycyjność i odpowiedzialność za zdrowie i życie pacjentów, konieczność obsługi skomplikowanego i drogiego sprzętu medycznego oraz narażenie na agresję ze strony niezadowolonych pacjentów lub ich rodzin powoduje, że jest to praca bardzo obciążająca psychicznie. Konieczność długotrwałej pracy w pozycji stojącej, konieczność obsługi pacjentów przy po-chylonym lub skręconym tułowiu, konieczność pomocy pacjentom niepełnosprawnym podczas co-dziennych czynności, konieczność podnoszenia pacjentów po upadku czy transportowania ciężkiego sprzętu medycznego – wszystko to powoduje, że pielęgniarka narażona jest na spowodowane wypadkami oraz sposobem wykonywania pracy urazy i przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego. Dodatkowo, ryzyko to jest zwiększane przez trudności w oszacowaniu wagi pacjentów, ograniczone miejsce uchwytu dla dłoni czy brak współpracy ze strony pacjentów niepełnosprawnych lub nieprzytomnych. Na uciążliwość pracy pielęgniarek składają się także: duża liczba pacjentów, brak urządzeń pomocniczych, niedostateczne szkolenie w zakresie ochrony własnego organizmu (np. układu ruchu), nieprzestrzeganie przepisów o dopuszczalnych obciążeniach. Pielęgniarek jest za mało, a trudna sytuacja ekonomiczna służby zdrowia prowadzi do dalszych redukcji. Praca pielęgniarki w większości podmiotów ma charakter pracy zmianowej, regulowanej wewnętrznie przez dany podmiot. Z raportu badań europejskiego projektu NEXT wynika, iż pracę w porze nocnej u pielęgniarek należy traktować jako czynnik sprzyjający, przyśpieszający lub nasilający występowanie wielu schorzeń i stanów patologicznych, gdzie 70% pracowników zmianowych nie jest w stanie dotrwać do ustawowej emerytury z powodów różnych dolegliwości będących następstwem pracy zmianowej. Ostatnio stwierdzono również, że praca zmianowa i nocna przyczynia się w dużym procencie (20-60%) do powstawania schorzeń nowotworowych.

Obciążenie emocjonalne, stres, praca w pozycji wymuszonej wymagająca obciążenia mię-śni i aparatu kostno-stawowego, szczególna odpowiedzialność, sprawność psychofizyczna, bezpośredni kontakt z czynnikami biologicznymi i chemicznymi, biologiczne skutki pracy zmianowej.

Wymagania psychologiczne w zawodzie pielęgniarki

Pielęgnowanie, którego istotą jest pomoc człowiekowi zdrowemu lub choremu w utrzymaniu zdrowia, jego odzyskaniu, łagodzeniu cierpień lub godnym umieraniu jest tym rodzajem działalności, którym przez swój szeroki zakres i specyficzny rodzaj osobistego zaangażowania stawia przed wykonującą go osobą ogromne wyzwanie. Dlatego w pracy pielęgniarki dominują wyróżniki wyodrębniające jej pracę spośród innych aktywności zawodowych. Są to: bezpośrednia odpowiedzialność za najwyższą wartość człowieka jego życie, kontakt z cierpieniem ludzkim, spowodowanym zagrożeniem lub samą chorobą, bycie świadkiem narodzin i śmierci człowieka, posiadanie większej niż w innych grupach społecznych wrażliwości na zagadnienia etyczne, deontologiczne, umiejętność pomocy potrzebującym, świadomy i czynny udział w procesie przekształcania patologii somatycznej i psychicznej w zdrowie, praca w zespołach, tworzenie więzi międzyludzkich na zasadzie odpowiedzialności za życie ludzi, zdobywanie gruntownej wiedzy, jako gwarancja prawidłowego rozwoju własnej odpowiedzialności, a więc własnego zaangażowania w służbę życiu i zdrowiu ludzi.

Już samo wymienienie tych wyróżników zwraca uwagę na te aspekty pielęgnowania i dziedziny aktywności pielęgniarek, które wymagają szczególnej postawy i zachowania. Rozwój wrażliwości i zdolności empatii, bezinteresowność w dawaniu, bezinteresowna życzliwość, zdolność uznania czyjejś wyższości bez poczucia zagrożenia własnej wartości, dobroć i poszanowanie godności każdego, – te cechy decydują o najgłębszym etycznym wymiarze osoby ludzkiej, które posiada każda pielęgniarka.

Istotne cechy i predyspozycje pielęgniarki do wykonywania zadań zawodowych to:

– w stosunku do pracy: szacunek, obowiązkowość i odpowiedzialność, zdyscyplinowanie, samodzielność, szybkość i trafność w podejmowaniu decyzji w sytuacjach trudnych, cierpliwość, dokładność, odpowiedzialność, sprawność manualna i podzielność uwagi, dbałość o stanowisko pracy i powierzony sprzęt, dbałość o prestiż zawodu;

– wobec innych ludzi: szacunek dla życia, poszanowanie godności człowieka, jego praw i wartości, kulturę osobistą, opiekuńczość i gotowość niesienia pomocy, życzliwość, altruizm, uczciwość, dobroć, empatię, tolerancję, odwaga cywilna oraz łatwość nawiązywania kontaktów;

– wobec samego siebie: samokontrola, samodzielność, poczucie własnej godności, wartości, krytycyzm, samokształcenie przejawiające się w dążeniu do podnoszenia kwalifikacji i aktualizacji wiedzy.

Duże znaczenie w wykonywaniu zawodu ma dobra kondycja psychofizyczna i odporność na stres.

Warunki podjęcia pracy w zawodzie pielęgniarki

Zawód pielęgniarki może wykonywać osoba posiadająca prawo wykonywania zawodu stwierdzone przez okręgową radę pielęgniarek i położnych. Prawo wykonywania zawodu pielęgniarki uzyskuje osoba, która:

– posiada świadectwo lub dyplom ukończenia polskiej szkoły pielęgniarskiej bądź uzyskane w innym państwie niż państwo członkowskie Unii Europejskiej świadectwo lub dyplom, pod warunkiem, że dyplom lub świadectwo zostały uznane w Rzeczypospolitej Polskiej za równorzędne ze świadectwem ukończenia szkoły pielęgniarskiej lub dyplomem, zgodnie z odrębnymi przepisami oraz że spełnia minimalne wymogi kształcenia określone w przepisach prawa Unii Europejskiej;

– posiada pełną zdolność do czynności prawnych;

– której stan zdrowia pozwala na wykonywanie zawodu pielęgniarki;

– która wykazuje nienaganną postawę etyczną.

Możliwość awansu zawodowego pielęgniarki

Pielęgniarka po ukończeniu właściwych form kształcenia podyplomowego uzyskuje dodatkowe kwalifikacje zawodowe uprawniające do zajmowania stanowisk.

Pielęgniarka, specjalista w poszczególnych dziedzinach pielęgniarstwa lub mających zastosowanie w ochronie zdrowia, oraz posiadająca tytuł magistra na kierunku pielęgniarstwo i / lub studia podyplomowe, posiadająca tytuł licencjata pielęgniarstwa może być zatrudniona w podmiotach leczniczych na stanowiskach pracy: kierownik / zastępca komórki organizacyjnej przedsiębiorstwa podmiotu leczniczego, przełożonej pielęgniarek, pielęgniarki oddziałowej, pielęgniarki koordynującej nadzorującej pracę innych pielęgniarek oraz na stanowisku specjalista pielęgniarka, starszej pielęgniarki, a także nauczać zawodu oraz wykonywać pracę na rzecz doskonalenia zawodowego pielęgniarek lub położnych, prowadzić pracę naukowo-badawczą w zakresie pielęgniarstwa.

Możliwość zatrudnienia pielęgniarki

Pielęgniarka posiadająca prawo wykonywania zawodu pielęgniarki może być zatrudniona:

– w podmiotach leczniczych;

– w podmiotach zobowiązanych do finansowania świadczeń opieki zdrowotnej ze środków publicznych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn.zm.5) lub urzędach te podmioty obsługujących, w ramach którego wykonuje się czynności związane z przygotowywaniem, organizowaniem lub nadzorem nad udziela-niem świadczeń opieki zdrowotnej;

– w podmiotach leczniczych na stanowiskach administracyjnych, na których wykonuje się czynności związane z przygotowaniem, organizowaniem lub nadzorem nad udzielaniem świadczeń opieki zdrowotnej;

– w organach administracji publicznej, których zakres działania obejmuje nadzór nad ochroną zdrowia;

– na stanowiskach służbowych w Inspektoracie Wojskowej Służby Zdrowia i innych jednostkach organizacyjnych Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, na których wykonuje się czynności związane z ochroną zdrowia i opieką zdrowotną;

– na stanowiskach służbowych w Centralnym Zarządzie Służby Więziennej i innych stanowiskach Służby Więziennej, na których wykonuje się czynności związane z przygotowywaniem, organizowaniem i nadzorem nad udzielaniem świadczeń opieki zdrowotnej przez podmiot leczniczy dla osób pozbawionych wolności;

– w domach pomocy społecznej;

– placówkach oświatowo-wychowawczych;

– w placówkach nauczania i wychowania;

– w zakładach pracy chronionej;

– w służbie medycyny pracy;

– w jednostkach systemu ratownictwa medycznego;

– w sanatoriach i uzdrowiskach;

– w żłobkach.

Rodzaj zatrudnienia: pielęgniarka może wykonywać swój zawód w ramach umowy o pracę, w ramach stosunku służbowego, na podstawie umowy cywilnoprawnej (kontrakt), w ramach wolontariatu.

Pielęgniarki mogą wykonywać swój zawód w ramach działalności leczniczej w formie:

jednoosobowej działalności gospodarczej jako indywidualna praktyka pielęgniarki, indywidualna praktyka pielęgniarki wyłącznie w miejscu wezwania, indywidualna specjalistyczna praktyka pielęgniarki, indywidualna specjalistyczna praktyka pielęgniarki wyłącznie w miejscu wezwania, indywidualna praktyka pielęgniarki wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego na podstawie umowy z tym podmiotem lub indywidualna specjalistyczna praktyka pielęgniarki wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego na podstawie umowy z tym podmiotem,

2. spółki cywilnej, spółki jawnej albo spółki partnerskiej jako grupowa praktyka pielęgniarek

– zwanych dalej „praktykami zawodowymi”.

Wykonywanie zawodu w ramach praktyki zawodowej nie jest prowadzeniem podmiotu leczniczego.

Położna

Zawód położnej to zawód regulowany, medyczny i samo-dzielny, wymagający ciągłego, ustawicznego kształcenia i doskonalenia. Polegający na spełnianiu ról zawodowych wyznaczonych funkcjami zawodowymi, które wynikają z misji i celów zawodu. Położna to osoba posiadająca wymagane kwalifikacje, potwierdzone odpowiednimi dokumentami, udzielająca świadczeń zdrowotnych, a w szczególności świadczeń pielęgnacyjnych, zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych, rehabilitacyjnych, oraz z zakresu promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej, w zakresie opieki nad kobietą, kobietą ciężarną, rodzącą i położnicą oraz noworodkiem.

Głównymi czynnościami położnej jest obserwacja, pielęgnacja i udział w leczeniu kobiet ciężarnych oraz chorych ginekologicznie w każdym okresie jej życia, a także wsparcie, edukacja i pomoc przyszłym matkom. Położna odpowiada:

– za przygotowanie kobiety do porodu,

– odebranie porodu samodzielnie

– za opiekę nad matką i dzieckiem w pierwszych tygodniach po porodzie.

Położna ma także obowiązek podejmowania koniecznych działań w sytuacjach nagłych. Pod pojęciem roli zawodowej położnej rozumie się podejmowanie przez nią takiego postępowania zawodowego, które jest oczekiwane przez pacjentów, a równocześnie zgodne z obowiązującymi normami oraz znaczące dla statusu zawodowego. Współczesna położna podejmuje wiele zadań, wymagających wysokich kwalifikacji, w sposób samodzielny i odpowiedzialny. Opieka nad kobietą wypływa zarówno z przesłanek czysto biologicznych, jak i z roli społecznej, którą pełni kobieta w organizacji rodziny. W realizacji swojej rozszerzonej roli położna w stosunku do pacjentki podejmuje pomoc w zaspokajaniu złożonych jej potrzeb zdrowotnych – staje się nauczycielem zdrowia, informatorem, podejmuje działania o charakterze psychoterapeutycznym, rozwija różnorodną współpracę, pobudza aktywność oraz wpływa na kształtowanie poczucia odpowiedzialności pacjentki za zdrowie własne i innych.

Zadania i czynności zawodowe położnej

Zadania obejmują udzielenie świadczeń zdrowotnych w szczególności:

– rozpoznawanie ciąży, sprawowanie opieki nad kobietą w przebiegu ciąży fizjologicznej, a także prowadzenie w określonym zakresie badań niezbędnych w monitorowaniu ciąży fizjologicznej;

– kierowanie na badania konieczne do jak najwcześniejszego rozpoznania ciąży wysokiego ryzyka;

– prowadzenie porodu fizjologicznego oraz monitorowanie płodu z wykorzystaniem aparatury medycznej;

– przyjmowanie porodów naturalnych, w przypadku konieczności także z nacięciem krocza, a w przypadkach nagłych także porodu z położenia miednicowego;

– podejmowanie koniecznych działań w sytuacjach nagłych, do czasu przybycia lekarza, w tym ręcznego wydobycia łożyska, a w razie potrzeby ręcznego zbadania macicy;

– sprawowanie opieki nad matką i noworodkiem oraz monitorowanie przebiegu okresu poporodowego;

– badanie noworodków i opiekę nad nimi oraz podejmowanie w razie potrzeby wszelkich niezbędnych działań, w tym natychmiastowej reanimacji;

– realizację zleceń lekarskich w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji;

– samodzielne udzielanie w określonym zakresie świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych;

– profilaktykę chorób kobiecych i patologii położniczych;

– rozpoznawanie u matki lub dziecka objawów nieprawidłowości wymagających skierowania do lekarza;

– sprawowanie opieki położniczo-ginekologicznej nad kobietą;

– prowadzenie działalności edukacyjno-zdrowotnej w zakresie:

przygotowania do życia w rodzinie, metod planowania rodziny oraz ochrony macierzyństwa i ojcostwa,
przygotowywania do rodzicielstwa oraz pełnego przygotowania do urodzenia dziec-ka, łącznie z poradnictwem na temat higieny i żywienia.

Za podstawowe czynności zawodowe położnej należy uznać sprawowanie opieki nad kobie-tą w przebiegu ciąży fizjologicznej oraz prowadzenie/przyjmowanie porodu, a także prowadzenie działalności edukacyjno-zdrowotnej. Opieka położnej obejmuje profilaktykę, promocję naturalne-go porodu, wykrywanie stanów nieprawidłowych u matki i dziecka, zapewnienie opieki medycznej i innych stosownych środków pomocy dla kobiet we wszystkich okresach ich życia oraz opiekę w sytuacji nagłej. Położna ma ważne zadanie jako doradca i edukator nie tylko kobiety, ale również całej rodziny i społeczeństwa. Jej praca zawiera poradę przedkoncepcyjną i przygotowanie do rodzicielstwa oraz obejmuje pielęgnację zdrowia kobiety i jej rodziny w trakcie ciąży, porodu, połogu, zarówno w aspekcie seksualności, jak i płodności oraz opiekę nad dzieckiem, a także nad kobietą ze schorzeniami ginekologicznymi w każdym okresie jej życia.

Wykonywanie zawodu położnej poza typowym udzielaniem świadczeń zdrowotnych w podmiocie leczniczym lub w ramach praktyki zawodowej może być związane z procesem edukacji (kształcenia zawodowego), administrowaniem w ochronie zdrowia.

Środowisko pracy położnej

Położna wykonuje zadania zawodowe w podmiotach leczniczych (oddziałach szpitalnych: oddziałach położniczo-neonatologiczno-ginekologicznych o różnych systemach organizacyjnych), realizujących opiekę nad kobietami, noworodkami, zdrowymi, chorymi, wymagającymi intensywnej opieki, w tym, w szczególności: sali porodowej, w oddziałach położniczych, noworodkowych, ginekologicznych, patologii ciąży, oraz onkologii ginekologicznej, w oddziale intensywnej terapii położniczej i neonatologicznej, izbie przyjęć położniczo-ginekologicznej (czy innej, realizującej zadania w tym zakresie) i bloku operacyjnym, w warunkach ambulatoryjnych (np. poradni ginekologicznej, poradni ginekologiczno-położniczej, poradni laktacyjnej, poradni patologii ciąży, poradni profilaktyki chorób piersi, poradni leczenia niepłodności, poradni endokrynologiczne), oraz w środowisku zamieszkania pacjentki.

Położna jest rozpoznawana jako odpowiedzialna profesjonalistka, która pracuje wspólnie z kobietami, dając im niezbędne wsparcie, opiekę i informacje podczas ciąży, porodu i połogu, prowadzi poród na własną odpowiedzialność i zapewnia opiekę noworodkowi i niemowlęciu. Położna współpracuje z innymi położnymi i członkami interdyscyplinarnego zespołu terapeutycznego w sprawowaniu opieki nad kobietami i ich rodzinami. W ramach współpracy interdyscyplinarnej, wspólnie wypełniają zadania planowania, wprowadzania oraz oceny działań dla zapewnienia do-statecznej jakości systemu opieki zdrowotnej, a w szczególności jakości opieki nad kobietą i dzieckiem. Tym samym przyczynia się do jakości świadczeń w promowaniu zdrowia i podnoszenia poziomu zdrowotności społeczeństwa, uzależnionego od stanu zdrowia podopiecznych położnej.

Praca położnej ma charakter indywidualny i samodzielny w zakresie organizacji, nadzoru i metod wykonywanej pracy.

Zagrożenia zawodowe na stanowisku pracy położnej

Praca położnej, to praca o szczególnym charakterze ze względu na obciążenie emocjonalne, konieczność radzenia sobie z niełatwymi emocjami, dużą odpowiedzialnością, występującymi uciążliwościami wynikającymi z warunków pracy: stres, ryzyko zakażenia chorobami zakaźnymi, wysiłek fizyczny, przeciążenie układu ruchu. Narażenie na czynniki biologiczne i chemiczne w miejscu pracy, ciągła dyspozycyjność, konieczność długotrwałej pracy w pozycji stojącej, narażenie na agresję ze strony niezadowolonych pacjentek lub ich rodzin, pracę w godzinach nocnych, problemy organizacyjne, interpersonalne aż po ogromną odpowiedzialność zawodową za zdrowie a nawet życie człowieka, po-woduje, że jest to praca bardzo obciążająca psychicznie i może prowadzić do wypalenia zawodowego.

Wymagania psychologiczne dla zawodu położnej

Ze względu na podmiot pracy, którym jest pacjent cechą położnej jest umiejętność nawiązywania kontaktu z ludźmi. Kultura osobista i poszanowanie godności ludzkiej, opiekuńczość, i gotowość niesienia pomocy każdemu, życzliwość, obiektywizm, odwaga cywilna (do podjęcia natychmiastowego działania), spostrzegawczość i umiejętność logicznego myślenia. Cierpliwość i umiejętność pracy w wa-runkach monotonnych dokładność, operatywność. Niezwykle istotną cechą jest odpowiedzialność moralna wymagająca wyczucia i taktu wobec pacjenta oraz obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej. Bardzo pożądana jest także sprawność fizyczna i zdolność koordynacji wzrokowo-słuchowo-węchowej.

Za ważne cechy psychofizyczne właściwe dla zawodu położnej uznaje się także koncentrację i podzielność uwagi, uzdolnienia organizacyjne, w szczególności do pracy własnej i zespołu, spostrzegawczość, szczególnie w zakresie szybkiego i dokładnego rozpoznawania stanu podopiecznych i zmieniającej się sytuacji położniczej. Położne powinny charakteryzować się rzetelnością i sumiennością, zaangażowaniem i samokontrolą, a także odpowiedzialnością za siebie i pacjenta.

Warunki podjęcia pracy w zawodzie położnej

Zawód położnej może wykonywać osoba posiadająca prawo wykonywania zawodu położnej stwierdzone przez okręgową radę pielęgniarek i położnych. Prawo wykonywania zawodu położnej uzyskuje osoba, która:

– posiada świadectwo lub dyplom ukończenia polskiej szkoły położnych bądź uzyskane w innym państwie niż państwo członkowskie Unii Europejskiej świadectwo lub dyplom, pod warunkiem, że dyplom lub świadectwo zostały uznane w Rzeczypospolitej Polskiej za równorzędne ze świadectwem ukończenia szkoły pielęgniarskiej lub dyplomem, zgodnie z od-rębnymi przepisami oraz, że spełnia minimalne wymogi kształcenia określone w przepisach prawa Unii Europejskiej;

– posiada pełną zdolność do czynności prawnych;

– której stan zdrowia pozwala na wykonywanie zawodu położnej;

– która wykazuje nienaganną postawę etyczną.

Możliwość awansu zawodowego położnej

Położna po ukończeniu właściwych form kształcenia podyplomowego uzyskuje dodatkowe kwalifikacje zawodowe uprawniające do zajmowania stanowisk: Starsza położna, Położna koordynująca, Zastępca położnej oddziałowej, Położna oddziałowa, a także Przełożona pielęgniarek i położnych, Zastępca dyrektora ds. pielęgniarek i położnych, Naczelna pielęgniarek i położnych, nauczyciel akademicki: pracownik naukowo-dydaktyczny i naukowy.

Położna, specjalista w poszczególnych dziedzinach pielęgniarstwa lub mających zastosowanie w ochronie zdrowia, oraz posiadająca tytuł magistra na kierunku położnictwo i / lub studia podyplomowe, lub posiadająca tytuł licencjata położnictwa, doświadczenie zawodowe może być zatrudniona w podmiotach leczniczych na stanowiskach pracy: kierownik / zastępca komórki organizacyjnej przedsiębiorstwa podmiotu leczniczego, przełożonej położnych, położnej oddziałowej, położnej koordynującej nadzorującej pracę innych położnych oraz na stanowisku specjalista położna, starszej położnej, a także nauczać zawodu położnej lub pielęgniarki oraz wykonywać pracę na rzecz doskonalenia zawodowego położnych lub pielęgniarek, prowadzić prace naukowo–badawcze w zakresie wykonywania zawodu położnej, w szczególności opieki nad kobietą, noworodkiem lub rodziną.

Możliwość zatrudnienia położnej

Położna posiadająca prawo wykonywania zawodu położnej może być zatrudniona:

– w podmiotach leczniczych;

– w podmiotach zobowiązanych do finansowania świadczeń opieki zdrowotnej ze środków publicznych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.5)) lub urzędach te podmioty obsługujących, w ramach którego wykonuje się czynności związane z przygotowywaniem, organizowaniem lub nadzorem nad udziela-niem świadczeń opieki zdrowotnej;

– w organach administracji publicznej, których zakres działania obejmuje nadzór nad ochroną zdrowia;

– w domach pomocy społecznej określonych w przepisach o pomocy społecznej, z uwzględnieniem uprawnień zawodowych położnej określonych w ustawie;

–w żłobku lub klubie dziecięcym;

– w organach samorządu pielęgniarek i położnych lub wykonywanie pracy na rzecz samo-rządu;

– powołanie do pełnienia z wyboru funkcji związkowej poza zakładem pracy położnej, jeżeli z wyboru wynika obowiązek wykonywania tej funkcji w charakterze pracownika, albo pełnienie funkcji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej, jeżeli z pełnieniem tej funkcji jest związane zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy;

–w placówkach nauczania i wychowania;

–w zakładach pracy chronionej;

–w ambulatoryjnej opieki zdrowotnej;

–w warunkach domowych.

Rodzaj zatrudnienia: położna może wykonywać swój zawód w ramach umowy o pracę, w ramach stosunku służbowego, na podstawie umowy cywilnoprawnej (kontrakt), w ramach wolontariatu.

Położne mogą wykonywać swój zawód w ramach działalności leczniczej, w formie:

jednoosobowej działalności gospodarczej jako indywidualna praktyka położnej, indywidualna praktyka położnej wyłącznie w miejscu wezwania, indywidualna specjalistyczna praktyka położnej, indywidualna specjalistyczna praktyka położnej wyłącznie w miejscu wezwania, indywidualna praktyka położnej wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu lecz-niczego na podstawie umowy z tym podmiotem lub indywidualna specjalistyczna praktyka położnej wyłącznie w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego na podstawie umowy z tym podmiotem,

2. spółki cywilnej, spółki jawnej albo spółki partnerskiej jako grupowa praktyka położnych – zwanych dalej „praktykami zawodowymi”.

Wykonywanie zawodu w ramach praktyki zawodowej nie jest prowadzeniem podmiotu leczniczego.

KSZTAŁCENIE ZAWODOWE PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH

Obecnie kształcenie w zawodzie pielęgniarki i położnej realizowane jest w systemie szkolnictwa wyższego na podstawie przepisów ustawy z dnia 27 lipca 2005 roku Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2012 r., poz. 572 z późn. zm.) i ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2014 poz. 1435, ze zm.).

Kształcenie w zawodzie pielęgniarki i położnej prowadzone jest przez uczelnie publiczne i niepubliczne na poziomie:

– studiów pierwszego stopnia kończących się uzyskaniem tytułu licencjata pielęgniarstwa/ położnictwa;

–studiów drugiego stopnia kończących się uzyskaniem tytułu magistra pielęgniarstwa/położnictwa.

Szczegółowe standardy kształcenia na kierunkach pielęgniarstwo i położnictwo (ogólne i szczegółowe efekty kształcenia oraz obciążenia godzinowe) określa rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 9 maja 2012 roku w sprawie standardów kształcenia dla kierunków studiów: lekarskiego, lekarsko-dentystycznego, farmacji, pielęgniarstwa i położnictwa (Dz. U. poz. 631).

Standardy kształcenia na kierunkach pielęgniarstwo i położnictwo wprowadzone ww. rozporządzeniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego przedstawiają się następująco:

– studia pierwszego stopnia na kierunku pielęgniarstwo/położnictwo trwają nie krócej niż 6 semestrów, liczba godzin zajęć i praktyk nie może być mniejsza niż 4720, liczba punktów ECTS wynosi nie mniej niż 180, studia mają profil praktyczny, kierunek studiów mieści się w obszarze kształcenia z zakresu nauk medycznych, nauk o zdrowiu oraz nauk o kulturze fizycznej;

–studia drugiego stopnia na kierunku pielęgniarstwo/położnictwo trwają nie krócej niż 4 semestry, liczba godzin zajęć i praktyk nie może być mniejsza niż 1300, liczba punktów ECTS wynosi nie mniej niż 120, studia mają profil praktyczny.

Obecnie kształcenie w zawodach pielęgniarki i położnej jest zgodne z Europejskim Porozumieniem w sprawie szkolenia i kształcenia pielęgniarek, sporządzonym w Strasburgu dnia 25 października 1967 roku (Dz.U.96.83.384) oraz z wymaganiami dotyczącymi kształcenia pielęgniarek i położnych, wynikającymi z Dyrektywy 2005/36/WE Parlamentu i Rady Europy z dnia 7 września 2005 roku w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych (Dz. U. UE. L.05.255.22). Zgodnie z ww. dokumentami kształcenie pielęgniarek odpowiedzialnych za opiekę ogólną musi obejmować co najmniej 3 lata lub 4.600 godzin kształcenia teoretycznego i klinicznego, przy czym kształcenie teoretyczne obejmuje co najmniej trzecią część, a kształcenie kliniczne co najmniej połowę minimalnego okresu kształcenia.

Dodatkowo od roku akademickiego 2004/2005 prowadzone są studia zawodowe – tzw. pomostowe (uzupełniające) – przeznaczone dla pielęgniarek i położnych posiadających świadectwo dojrzałości i będących absolwentami liceów medycznych oraz medycznych szkół zawodowych kształcących w tych zawodach, kończące się uzyskaniem tytułu licencjata pielęgniarstwa/położnictwa.

Pielęgniarki i położne mają możliwość kształcenia podyplomowego. Obowiązujący system kształcenia po-dyplomowego określa następujące rodzaje kształcenia podyplomowego:

–szkolenie specjalizacyjne, zwane specjalizacją,

–kurs kwalifikacyjny,

–kurs specjalistyczny,

–kurs dokształcający.

CHARAKTERYSTYKA POPULACJI PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH

Centralny Rejestr Pielęgniarek i Położnych jest to zbiór danych osobowych określonych ustawą o zawodach pielęgniarki i położnej. Centralny Rejestr prowadzi Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych.

W rejestrze są gromadzone i aktualizowane dane pielęgniarek i położnych posiadających prawo wykonywania zawodu. Dane są gromadzone i aktualizowane na podstawie danych wpisanych do rejestrów prowadzonych przez okręgowe rady pielęgniarek i położnych. Centralny rejestr otrzymuje dane z 45 okręgowych rejestrów okręgowych izb pielęgniarek i położnych.

CRPiP zawiera:

– dane osobowe,

– dane adresowe,

– dane zawodowe,

– dane o wykształceniu,

– dane o zatrudnieniu,

– dane o ukończonych specjalizacjach i kursach,

– dane dotyczące wykreślenia z rejestru zaprzestania wykonywania zawodu, zawieszenia,

– pozbawienia i wygaśnięcia prawa wykonywania zawodu.

Naczelna Rada każdego roku przekazuje Ministrowi Zdrowia informacje o liczbie i strukturze zatrudnienia pielęgniarek i położnych wykonujących zawód na terenie działania poszczególnych okręgowych rad pielęgniarek i położnych.

Z danych Centralnego Rejestru Pielęgniarek i Położnych wynika, że wykonywaniem zawodu pielęgniarki i położnej (cudzoziemców, obywateli państw członkowskich UE) na terenie RP jest bardzo mała.

Z opracowanej prognozy dotyczącej liczby zarejestrowanych i zatrudnionych pielęgniarek w latach 2015-2025 wynika, że:

–systematycznie zmniejszać będzie się liczba zarejestrowanych pielęgniarek i położnych;

– mimo zmniejszającej się liczby populacji społeczeństwa polskiego nie wzrośnie wskaźnik zatrudnionych pielęgniarek na 1000 mieszkańców. Wskaźnik będzie się zmniejszał z powodu większego tempa ubytku pielęgniarek niż ubytku naturalnego ludności;

– w kontekście sytuacji demograficznej i epidemiologicznej społeczeństwa polskiego istnieje zagrożenie dla możliwości realizacji świadczeń zdrowotnych w systemie ochrony zdrowia w Polsce w związku z prognozą liczby pielęgniarek i położnych w Polsce

Można przypuszczać, że gdyby pielęgniarki pracowały u jednego pracodawcy, to system ochrony zdrowia byłby niewydolny w realizacji świadczeń zdrowotnych wymagających udziału pielęgniarek lub realizowanych samodzielnie przez pielęgniarki.

!!! W ramach rozporządzenie ministra zdrowia z 21 września 2016 r. w sprawie zakresu zadań lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej i położnej podstawowej opieki zdrowotnej (Dz.U z 2016 r. poz. 1567),

Treść zobacz tutaj: www.dziennikustaw.gov.pl

Pielęgniarka:

może także polecać i przepisywać określone wyroby medyczne, w tym wystawiać na nie zlecenia i recepty.

Położna:

położna z dyplomem ukończenia studiów co najmniej pierwszego stopnia na kierunku położnictwo, jest uprawniona do wystawiania skierowań na wykonanie określonych badań diagnostycznych, w tym medycznej diagnostyki laboratoryjnej.

żródło: Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych, Ministerstwo Zdrowia, OECD, dziennikustaw.gov.pl