Polska i Rosja w jednym szeregu

Ostatnia aktualizacja 28 lipca 2022

Znacząca ilość jeszcze żyjących  Polaków pamięta jak za ustroju socjalistycznego po konsumpcji i kredytach na inwestycje lat 70ych PRL (natomiast w ZSRR były to m.in. nakłady na „wyścig zbrojeń” i konsumpcja wraz z utrzymywaniem całego Bloku Wschodniego) w wyniku niedoborów żywności, cukier i mięso trzeba było kupować na kartki, na których były wydzielone jak w czasie II wojny światowej, racje żywnościowe, do tego długie kolejki przed sklepami spożywczymi i maluje nam się obraz tego, czego niektórzy mogą nie rozumieć, pamiętając tamte obrazki, ale z czym prędzej czy później kraje jak Polska, Rosja, Chiny, które zachęcają do jedzenia mięsa w dużych ilościach, będą musiały się zmierzyć, że odpowiada ono za 37% emisji gazów cieplarnianych na Ziemi.

Dlaczego będą musiały się zmierzyć? Bo zgodę, że zmierzą się z tym problemem kraje te podpisały pod Agendą na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 (2030 ludzkość ma wtedy osiągnąć liczebność ponad 8,5 mld), przyjętą przez wszystkie państwa członkowskie Organizacji Narodów Zjednoczonych w 2015 r.

Tylko jak obywatelom wcześniej wymienionych państw po tym jak przerabiali kartki na żywność czy wielki głód wytłumaczyć, że cukier jest niezdrowy a łańcuch produkcji mięsa pozbawia ich tlenu do oddychania? (jak nie ich to ich wnuków i to bez głupiej propagandy na cele jakiegoś lobby czy manipulatorów utrzymujących się zarobkowo z podjudzania ludzi). Konsumpcja cukru i tłustego mięsa w tych krajach kojarzy się z luksusem i statusem społecznym i jest przekazywane z pokolenia na pokolenie. 

Temat naszym zdaniem na tę chwilę jest nie do wytłumaczenia, tym bardziej, że nie proponuje się żadnej poważnej alternatywy „ na już” oprócz warzyw i owoców i cenowej. Nie wspominając o mentalności, że „chłop musi jeść mięso, aby rosnąć i mieć siłę” albo “po nas choćby potop”.

    Tak na marginesie apele o ograniczenie spożycia różnych produktów konsumpcyjnych szkodliwych dla zdrowia (oparte na wielu niezależnych dowodach naukowych i praktyce klinicznej) na nic się zdają a koszty tej niesubordynacji ponoszą już całe społeczeństwa i następne pokolenia a nie tylko “wolni inaczej” (można ich porównać do palaczy papierosów a Ty jesteś tym co musi biernie wąchać ich szkodliwy dymek). Na nich zarabiają producenci tych dóbr, handlarze i ci których oni sponsorują, aby robili wodę z mózgu ludziom jeszcze “niezarażonym złą wolą”. Jesteś jedyny, który ponosi same koszty wspomnianych grup, chociaż wmawiają Ci, że czerpiesz dzięki nim korzyści ze wskaźników mikro i makro ekonomicznych. Prosty przykład, im więcej Apeli o szkodliwości cukru, tym bardziej jego konsumpcja rośnie od kilku lat a prognozy są jeszcze bardziej optymistyczne, jak wynika z danych Międzynarodowej Organizacji Cukru w Londynie, skupiającej największych producentów cukru na świecie na szczeblu rządowym.

Największy Przychód z Eksportu produktów spożywczych w roku 2021 dla Polski stanowiły (w Euro do PLN (zł) kurs 1 Euro = 4, 55 PLN w 2021) :

a) mięso i podroby z drobiu na wartość 3,856 mld Euro, z czego 2,704 mld Euro to produkty drobiowe świeże, schłodzone lub zamrożone,
b) pieczywo na wartość blisko 2 mld Euro,
c) wyroby czekoladowe na wartość 1,978 mld Euro,
d) karmy i pasze dla zwierząt na wartość 1,595 mld Euro,
e) mięso wołowe na wartość 1,168 mld Euro,
f) ryby wędzone, suszone i solone na wartość 942 mln Euro,
g) sery i twarogi na wartość 923 mln Euro,
h) pszenica na wartość 836 mln Euro,
i) mięso wieprzowe na wartość 754 mln Euro,
j) soki owocowo-warzywne na wartość 677 mln Euro,
k) wody mineralne na wartość 660 mln Euro,
l) papierosy i produkty tytoniowe na wartość 3,451 mld Euro.

W 2021 przeciętne wynagrodzenie za pracę w Polsce wynosiło 5 000 PLN/mc.

Jaka licząca się opcja polityczna zaryzykuje ograniczenie produkcji i przetwórstwa mięsnego (i gałęzi z nimi powiązanych), które są jednymi z najważniejszych dziedzin gospodarek narodowych w tych państwach o genezie rolniczej?

Przykład najświeższy i to z kraju wysokorozwiniętego jakim jest Holandia, gdzie Rząd próbował zgodnie z Agendą ONZ i innymi porozumieniami, ograniczyć stosowanie azotu w nawożeniu upraw. Jaki był tego efekt, widzieliśmy z przekazów medialnych. Protesty rolników i “bezpłatna reklama” Rządu liberalnej Holandii na cały świat, gdzie policja i wojsko brutalnie tłumi protesty, prawie jak w państwach Trzeciego Świata.

Czy da się coś z tym zrobić?. Uważamy, że sam umiar i ograniczenie marnotrawstwa żywności to dobry kierunek na początek.

Problem z mięsem

Emisje związane z produkcją mięsa wynikają między innymi z karczowania gruntów, w tym wylesiania, w celu stworzenia większej ilości pastwisk i uprawy paszy dla zwierząt gospodarskich.

Aby przedstawić to w odpowiedniej perspektywie, osiedla ludzkie zajmują tylko 1% powierzchni planety, podczas gdy wypas zwierząt i produkcja paszy wykorzystują 27%. Porównaj to z 7% wykorzystywanym na produkcję roślin do bezpośredniego spożycia przez ludzi i 26% zajmowanym przez lasy.

W rezultacie, badanie przeprowadzone w Wielkiej Brytanii wykazało, że dieta wegetariańska wytwarza 59% mniej emisji niż dieta niewegetariańska. Co ciekawe, okazało się, że przeciętna dieta mężczyzn w Wielkiej Brytanii ma o 41% więcej emisji niż dieta kobiet, ze względu na ich większe spożycie mięsa i innych produktów pochodzenia zwierzęcego.

Pomimo rosnących dowodów i świadomości wpływu naszych diet na klimat, stwierdziliśmy, że średnia ilość mięsa – wołowiny, drobiu, wieprzowiny i owiec – jaką zjadała osoba każdego roku wzrosła z 29,5 kg w 2000 roku do 34 kg w 2019 roku.

Najczęściej wybierany przez konsumenta jest drób (14,7 kg), następnie wieprzowina (11,1 kg) i wołowina (6,4 kg).

Zbadano konsumpcje mięsa w 35 krajach, aby orzec, czy jest punkt w którym osiąga się nasycenie (szczyt mięsny) mięsem a później jego spadek.

Prawie wszystkie badane kraje (30 z 35) doświadczyły stałego wzrostu rocznego spożycia drobiu na osobę w latach 2000-2019. Podwoiło się ono w 13 krajach, a w Peru, Rosji i Malezji zjadano ponad 20 kg rocznie.

Jest trend, że wielu konsumentów zastępuje obecnie wołowinę drobiem. Jednym z możliwych powodów jest mniejszy ślad ekologiczny: kurczaki wymagają mniej ziemi i generują znacznie niższe emisje niż bydło.

Ma to jednak swoją cenę. Naraża świat, na nowe epidemie wirusów, takich jak ptasia grypa, i powoduje nadmierne stosowanie antybiotyków u zwierząt hodowlanych. Może to prowadzić do rozwoju oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe i brak działania antybiotyków w leczeniu infekcji bakteryjnych u ludzi.

Przemysłowe praktyki rolnicze zwiększyły presję, ponieważ zwierzęta są hodowane w zamkniętych pomieszczeniach, gdzie są łatwo narażone na działanie patogenów, wirusów i stresu, co czyni je bardziej podatnymi na choroby, które mogą przenosić.

Podobne skutki zaobserwowano w Chinach, największym na świecie producencie i konsumencie wieprzowiny (Chiny obecne są też w Polsce w przetwórstwie mięsnym). Analiza ujawniła duże wahania dietetyczne, takie jak to, że spożycie wieprzowiny znacznie spadło w 2007 roku po wzroście cen o ponad 50%, w następstwie wybuchu epidemii świńskiej grypy i SARS u ludzi w tym czasie.

Które kraje osiągnęły szczyt spożycia mięsa?

Podczas gdy konsumpcja mięsa wzrosła średnio na całym świecie, bliższe spojrzenie na poszczególne kraje ujawnia bardziej skomplikowaną kwestie.

Spośród 35 badanych krajów, w 26 wystąpiła wyraźna korelacja między wzrostem PKB a poziomem konsumpcji mięsa. Dla pozostałych dziewięciu nie było takiej korelacji, podczas gdy sześć wydawało się, że osiągnęło szczyt konsumpcji mięsa: Nowa Zelandia, Kanada, Szwajcaria, Paragwaj, Nigeria i Etiopia.

Trzy z tych krajów (Nowa Zelandia, Kanada, Szwajcaria), mogły zmniejszyć spożycie mięsa z powodu świadomych preferencji konsumentów dla żywności opartej na roślinach, ponieważ korzyści dla zdrowia i środowiska stają się bardziej znane. Przede wszystkim mieszkańcy Nowej Zelandii zmniejszyli swoje średnie spożycie z 86,7 kg w 2000 roku do 75,2 kg w 2019 roku.

W przypadku pozostałych trzech krajów (Paragwaj, Nigeria i Etiopia) osiągnięcie szczytu prawdopodobnie nie było dobrowolne, ale związane ze spowolnieniem gospodarczym, klęskami pogodowymi i epidemiami wirusów. W Paragwaju na przykład wybuch epidemii pryszczycy w 2011 roku spowodował ubój bydła.

Zwierzęta gospodarskie żyjące na wolnym powietrzu są wyjątkowo podatne na ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak susze, fale upałów i powodzie.

Co proponują Naukowcy, aby ulżyć planecie (na pewno nie likwidacje rolnictwa):

• Przejście na fleksitarianizm – zdaniem badaczy, nawyki fleksitarne – ograniczenie mięsa, zwierząt gospodarskich i produktów pochodzenia zwierzęcego – są stopniowo przyjmowane przez społeczeństwa zachodnie w odpowiedzi na zagrożenie klimatyczne. Stwierdzili oni, że istnieją przytłaczające dowody na to, że bogata w mięso dieta w stylu zachodnim jest najgorszym wyborem w sytuacji zagrożenia dla planety.

• Spożywanie fasoli, roślin strączkowych i alternatywnych białek – Podczas gdy białka pochodzenia zwierzęcego są dobrym i łatwym źródłem niezbędnych aminokwasów – tak samo jak kompletne białka, takie jak soja, tempeh, tofu, gryka, chia, quinoa, konopie przemysłowe i ciecierzyca. Również owady, które od 3000 lat odgrywają dużą rolę w kuchni chińskiej, stanowią pożywne źródło białka.

• Ograniczenie marnowania żywności – World Resources Institute szacuje, że prawie jedna czwarta całej produkowanej żywności jest marnowana, przy czym marnowanie żywności jest szczególnie wysokie w Ameryce Północnej i Oceanii. Według innych źródeł, gdyby marnowanie żywności było krajem, byłby on trzecim największym emitentem gazów cieplarnianych.

• Ograniczenie opakowań żywności i tworzyw sztucznych jednorazowego użytku – według PlasticsEurope w 2019 roku wyprodukowano 368 milionów ton tworzyw sztucznych, w dużej mierze reprezentowanych w opakowaniach żywności. Pomimo przejścia na recykling, większość tych tworzyw sztucznych trafia na składowiska.

• Powrót do praktyk rolnictwa cyrkularnego – rolnictwo cyrkularne było rozpowszechnione przed wprowadzeniem nawozów, polegało na powrocie do gleby składników odżywczych pochodzących z odpadów organicznych. Nowoczesne praktyki doprowadziły do zmniejszenia żyzności gleby, co ostatecznie wpływa na jakość spożywanej przez nas żywności.

• Wspieranie przyszłych pokoleń poprzez przemyślane wybory żywieniowe – w niedawnym badaniu uczestnicy Pokolenia 1995-2005 zostali zapytani o ich stosunek do mięsa i alternatywnych źródeł białka. 60% wyraziło zaniepokojenie wpływem tradycyjnej hodowli zwierząt na środowisko naturalne.

Naukowcy debatują nad alternatywami żywności opartymi na roślinach. Przetworzone alternatywy mięsne, takie jak oparte na roślinach patties burgerowe, kiełbaski i nuggetsy są sprzedawane jako bardziej zrównoważona, zdrowa alternatywa dla mięsa, ale czy wszystkie są bezpieczne lub odżywcze?

Zastępowanie mięsa pokarmami takimi jak rośliny strączkowe, fasola i ziarna nie jest niczym nowym – w rzeczywistości społeczeństwa na całym świecie od tysiącleci praktykują diety oparte na roślinach.

Jednak w ostatnich latach diety roślinne wykraczają poza stosowanie szerokiego wachlarza produktów roślinnych, co zaowocowało boomem na komercyjnie produkowane i przetwarzane roślinne alternatywy mięsne, stworzone specjalnie w celu naśladowania smaku i tekstury mięsa. Branża ta jest już zdominowana przez takie potęgi jak Beyond Meat, Impossible Food, Nestle, V2 i Vitasoy, które produkują różne alternatywy, począwszy od mięsa mielonego na bazie roślin, a skończywszy na mleku bez nabiału.

W pracy opublikowanej w Food Safety naukowcy przeanalizowali profil odżywczy i bezpieczeństwa roślinnych alternatyw mięsnych, takich jak hamburgery, kiełbaski i nuggetsy. Autorzy stwierdzili, że istnieje kilka potencjalnych wyzwań związanych z bezpieczeństwem żywności i żywienia, w tym chemiczne i mikrobiologiczne zanieczyszczenie składników oraz kwestie fałszowania żywności.

Oszacowano, że gdyby kraje o najwyższych dochodach przyjęły dietę bardziej skoncentrowaną na roślinach, mogłoby to zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych o około 61 procent – potencjalnie uwalniając grunty obecnie używane do hodowli zwierząt gospodarskich do sekwestracji węgla i oszczędzając ogromne połacie lasów zagrożonych wyrębem.

Jednak roślinne alternatywy mięsne często zawierają wysoki poziom dodatków do żywności, soli, składników modyfikowanych genetycznie i nowych źródeł alergenów. Istnieją również obawy o błędne oznakowanie (na przykład sugerujące, że produkt jest zdrowszy niż prawdziwe mięso), zmiany w jakości białka, a także niedobory witamin lub minerałów.

Zamienniki mięsa roślinnego to duży i rozwijający się przemysł komercyjny. Ważne jest, aby kwestie takie jak dodatki do żywności, wprowadzanie nowych alergenów, a także potencjalne obniżenie jakości żywności były brane pod uwagę podczas projektowania nowej generacji żywności pochodzenia roślinnego. Diety roślinne muszą być bezpieczne i pożywne, a jednocześnie przyjazne dla środowiska.

Chociaż naukowcy są przekonani, że alternatywy roślinne są właściwym kierunkiem minimalizowania zmian klimatycznych, śladu węglowego i oczyszczania gruntów, na komercyjnych producentach spoczywa ciężar opracowania alternatyw, które nie zagrażają żywieniu.

Dr Julian McClements z Uniwersytetu w Massachusetts w USA mówi: “Wielu producentów w branży żywności opartej na roślinach pracuje obecnie nad poprawą zdrowotności i bezpieczeństwa swoich produktów, stosując nowoczesne podejścia w naukach o żywności”.

Jak powstają roślinne alternatywy mięsa?

1. Wyizolowane i funkcjonalizowane białko. Białka są ekstrahowane z roślin i oczyszczane w celu wytworzenia mąki, koncentratów lub izolatów. W niektórych przypadkach mogą być dalej przetwarzane w celu zwiększenia ich funkcjonalności.  

2. Formuła produktu. Białka roślinne są łączone z innymi składnikami (takimi jak węglowodany, lipidy, sole, aromaty i barwniki) w celu utworzenia produktu roślinnego, który ma wymagany wygląd, konsystencję, przeżuwalność, smak i gotowość prawdziwego produktu mięsnego. Ponadto można dodawać składniki odżywcze, aby dopasować lub przewyższyć profil składników odżywczych prawdziwego mięsa.  

3. Przetwarzanie. Mieszanka składników poddawana jest serii operacji przetwarzania, które sprzyjają tworzeniu struktur i właściwości przypominających mięso. Operacje te mogą obejmować mieszanie, wytłaczanie, ścinanie, formowanie i przycinanie.  

4. Przechowywanie. Produkt, materiały opakowaniowe i warunki środowiskowe muszą być zaprojektowane tak, aby alternatywa dla mięsa na bazie roślin pozostała bezpieczna i wysokiej jakości podczas przechowywania, transportu i dystrybucji. Wymaga to rozważenia i kontroli mechanizmów degradacji mikrobiologicznej, chemicznej i fizycznej.

Wielu mężczyzn wciąż kojarzy męskość z mięsem pochodzącym z uboju. Naukowcy badają, dlaczego mężczyźni często silnie i emocjonalnie reagują na roślinne alternatywy mięsa.

Stwierdzono, że żaden z badanych mężczyzn, którzy zwykle jedzą mięso zwierzęce cztery do pięciu razy w tygodniu lub więcej, prawdopodobnie nie włączy na stałe do swojej diety roślinnych alternatyw.

Ale dlaczego? To jest właśnie interesujące, wiązali oni silnie mięso zwierzęce z własną męskością.

Dlaczego niektórzy mężczyźni tak negatywnie reagują na mięsne alternatywy? Z braku wiedzy?

Przeprowadzono wywiady z mężczyznami w wieku 18-40 lat, ponieważ są to pokolenia, które najprawdopodobniej mogą przyjąć fleksitarianizm (redukcję mięsa) i włączą więcej żywności opartej na roślinach. Dlatego zaskakująca była siła ich negatywnego nastawienia.

Działają tu dwie reakcje psychologiczne:

• mężczyźni, z którymi przeprowadzono wywiad, postrzegali pomysł menu tylko dla wegan jako cios w ich wolność wyboru, niezależnie od tego, czy smakował im burger. Byli zdeterminowani, by przywrócić swoją wolność. Jest to zgodne z ideą reaktancji psychologicznej, która sugeruje, że ludzie będą bardzo silnie reagować na postrzeganą utratę wolności,

• z drugiej strony, badani mężczyźni chcieli zaimponować lub zadowolić swoje dziewczyny lub partnerki, które zabrały ich do restauracji. Jest to związane z teorią zarządzania wrażeniem, która opisuje, jak staramy się kontrolować to, jak widzą nas inni. Wcześniejsze badania wykazały, że zwłaszcza mężczyźni mogą kupować większe i niezdrowe posiłki w ramach zarządzania wrażeniem.

Powstanie tego nowego przemysłu jest wyraźną odpowiedzią na pilne wezwania do zmiany naszych obecnych systemów żywnościowych ze względu na duży ślad środowiskowy zwierząt hodowanych na mięso, niszczenie dziewiczych siedlisk w celu stworzenia większej ilości pól, a także obawy dotyczące dobrostanu zwierząt.

Nasza zależność od mięsa wpływa również na nasze zdrowie, zarówno na poziomie indywidualnym, jak i populacyjnym. Nowe alternatywy dla mięsa pochodzącego od zwierząt stanowią początek przejścia do bardziej zrównoważonych wyborów żywieniowych.

Zmuszanie ludzi do rezygnacji z mięsa zwierzęcego nie jest dobrym pomysłem, biorąc pod uwagę, jak silnie reagujemy na postrzeganą utratę wolności.

Oznacza to, że należy zająć się psychologicznymi powodami, dla których niektórzy mężczyźni, w szczególności, mają tak silne przywiązanie do mięsa zwierzęcego.

Mogą one obejmować:

• opisując żywność opartą na roślinach jako świadomy wybór, którego należy dokonać, aby poprawić odżywianie, zmniejszyć ryzyko zdrowotne i poprawić środowisko.

• prezentując nowe formy męskiej tożsamości skupione na jedzeniu, aby opisać męskość skupioną wokół dbania o siebie i o dziką przyrodę, aby stworzyć pozytywne zarządzanie wrażeniami.

Nawet w przypadku osób niechętnie lub unikających jedzenia roślinnego, oczekuje się, że sektor oparty na roślinach nadal będzie się silnie rozwijał.

Myślisz, że tylko przemysł farmaceutyczny to duże pieniądze? Spójrz na przedstawicieli dodatków do żywności jak BASF SE, Cargill, Archer Daniels Midland Company, Novozymes A/S, Ajinomoto Co. Inc, itd., to oni narzucają ci smak. Wiedziałeś?

W tabeli poniżej zobaczysz na czołowym miejscu w emisji gazów cieplarnianych produkcję gorzkiej czekolady (łączy się ją z uprawą Kakao) o której niedawno wspominaliśmy w innym artykule w jej Światowym Dniu, ale to ty zdecydujesz swoim wyborem, zakupem i uzależnieniem, że za 10 lat rynek wyrobów czekoladowych ma być warty prawie 200 mld USD. Rynek ten osiągnie taką kwotę bo zwiększy się liczebność ludzi na Ziemi? Niekoniecznie. Przypominamy, czekolada jak i inne produkty na liście szkodliwych dla zdrowia, jeśli musisz spożywać, rób to z umiarem (spróbuj uzależnić się od jedzenia surowej marchewki – czy to możliwe?)

A teraz Tabela wraz z opisem z czego jest wyliczana emisja gazów cieplarnianych w mięsie i produktach mięsnych a także innych wyrobach razem z całym łańcuchem dostaw.

Opis do tabeli i inne wątpliwości.

Skąd pochodzą dane z Poore i Nemecek (2018)? Czy pochodzą z małego lub specyficznego dla danego regionu zbioru badań?

Badanie przeprowadzone przez Poore i Nemecek (2018) jest największą jak dotąd metaanalizą systemów żywnościowych. Aby spróbować przezwyciężyć stronniczość z każdego pojedynczego badania, patrzy na wyniki wielu badań, aby spróbować zrozumieć ogólny trend lub wniosek do konkretnego pytania.

W pracy tej Poore i Nemecek zidentyfikowali 1530 badań do potencjalnego włączenia, oprócz dodatkowych danych od 139 autorów, które to uzupełniły. Następnie ocenili te badania na podstawie 11 kryteriów, aby upewnić się, że metodologie stosowane w każdym z nich były znormalizowane – na przykład upewniając się, że wszystkie etapy łańcucha dostaw zostały uwzględnione. Po tej ocenie mieli 570 odpowiednich badań, w których zastosowano spójną i wysokiej jakości metodologię.

Ich ostateczny zbiór danych obejmował około 38 700 komercyjnych gospodarstw rolnych w 119 krajach.

Obejmował on łącznie 40 produktów spożywczych, które stanowiły około 90% globalnego spożycia białka i kalorii.

Zakres tej analizy – obejmujący prawie 40 000 gospodarstw i ponad 100 krajów o dużym rozproszeniu geograficznym oznacza, że jej wyniki nie są stronnicze ani nie odzwierciedlają żadnej konkretnej metody uprawy, regionu geograficznego czy poziomu dochodów.

Jakie etapy łańcucha dostaw obejmuje zestawienie?

Zestawienie w Tabeli opiera się na badaniach, które określają ilościowo wpływ na środowisko w oparciu o analizę cyklu życia. Oznacza to, że uwzględniają one oddziaływania na wielu etapach łańcucha dostaw.

Wszystkie uwzględnione badania określają ilościowo wpływ od “kołyski do bramy”. Oznacza to, że obejmują one:

• Zmiana sposobu użytkowania gruntów;

• Oddziaływania w gospodarstwach rolnych w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej (w tym produkcja środków produkcji takich jak nawozy lub emisje z obornika);

• Produkcja pasz dla zwierząt;

• Przetwarzanie żywności: przekształcanie surowych składników w sprzedawane produkty, np. przetwarzanie zbóż na chleb;

• Transport: obejmuje transport z gospodarstwa do punktu sprzedaży detalicznej. Nie uwzględnia się transportu żywności z handlu detalicznego do domów konsumentów.

• Opakowanie

• Handel detaliczny: zużycie energii w sklepach detalicznych, takie jak chłodzenie.

Nie uwzględniono oddziaływań związanych z żywnością po jej sprzedaży w handlu detalicznym. Na przykład, nie uwzględniono gotowania w domu, chłodzenia lub odpadów żywnościowych z gospodarstw domowych.

Jakie gazy cieplarniane są uwzględnione? Jak są one określane ilościowo?

Ponieważ istnieje wiele różnych gazów cieplarnianych, badacze często agregują je do wspólnej jednostki miary, gdy chcą dokonać porównań. W badaniu Poore i Nemecek (2018) przyjęto metrykę, “ekwiwalenty dwutlenku węgla”, która jest najbardziej powszechnym sposobem pomiaru. Jest to metryka przyjęta przez Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC) i jest stosowana jako oficjalna metryka sprawozdawczości i wyznaczania celów w ramach Porozumienia Paryskiego.

Ekwiwalenty dwutlenku węgla” (CO2eq) łączą wpływy wszystkich gazów cieplarnianych w jedną metrykę wykorzystującą “potencjał globalnego ocieplenia”. Dokładniej, potencjał globalnego ocieplenia w skali 100 lat (GWP100) – ramy czasowe, które stanowią średni i długi okres dla polityki klimatycznej.

Aby obliczyć CO2eq należy pomnożyć ilość emisji każdego z gazów cieplarnianych przez jego wartość GWP100 – wartość, która ma na celu przedstawienie ilości ocieplenia, jakie każdy konkretny gaz generuje w stosunku do CO2. Na przykład IPCC przyjmuje dla metanu wartość GWP100 równą 28, opierając się na założeniu, że emisja jednego kilograma metanu będzie miała 28 razy większy wpływ na ocieplenie w ciągu 100 lat niż jeden kilogram CO2. Po uwzględnieniu sprzężeń zwrotnych klimatu współczynnik ten wynosi 34.

To, jak traktowany jest metan – który jest krócej żyjącym, ale silniejszym gazem cieplarnianym niż CO2 – jest często omawiane. W moim powiązanym artykule przyglądam się bardziej szczegółowo roli metanu w tych badaniach.

​ Dane, zawarte w Tabeli na temat wpływu żywności na środowisko, są przedstawione jako średnia globalna i są wartościami medianowymi z 38 700 gospodarstwach komercyjnych, w 119 krajach. Mogą istnieć duże różnice w oddziaływaniu tych samych produktów pochodzących od różnych producentów. Może to być wynikiem specyficznych metod produkcji lub po prostu różnic regionalnych w zakresie efektywności produkcji.

Między “najgorszymi” a “najlepszymi” producentami może być duża różnica. Oznacza to, że istnieje możliwość zmniejszenia wpływu produkcji żywności poprzez optymalizację pod kątem producentów o najmniejszym wpływie. Jednak jasne jest również to, że nie zmienia to kolejności wpływu różnych rodzajów żywności. Nadal jest tak, że prawie wszyscy producenci wołowiny i jagnięciny mają wysoki ślad węglowy – wyższy niż alternatywy oparte na roślinach, nawet jeśli wybieramy “najlepszych” (o najniższym wpływie) producentów.

Niektóre metryki w Tabeli pokazane są jako ślad środowiskowy na kilogram produktu. A także według zawartości odżywczej żywności.

Mile żywnościowe i transport odpowiadają za zaledwie 5% emisji gazów cieplarnianych z żywności. Ustalenie to zostało poparte przez inne badania, takie jak praca Crippy i wsp. (2021), opublikowana w Nature.

Niewielki udział transportu w emisjach żywności oznacza, że korzyści z jedzenia lokalnego w celu zmniejszenia śladu węglowego są często przeceniane.

Chcesz zmniejszyć ślad węglowy swojej żywności? Skup się na tym, co jesz, a nie na tym, czy twoje jedzenie jest lokalne.

​Na jednym wykresie pokazana jest wartość 99,5 kg CO2eq na kilogram mięsa wołowego pochodzącego ze stad bydła mięsnego. Na innym pokazano ją jako 60 kgCO2eq na kilogram. Wartości te są różne ponieważ – całkowita emisja dla każdego produktu oraz podział emisji na poszczególne etapy łańcucha dostaw – pokazywały różne wartości dla niektórych produktów.

W taki sposób dane są udostępniane w bazowym badaniu Poore i Nemecek (2018). Wynikało to z dwóch różnic. Po pierwsze, podział emisji na etapy łańcucha dostaw wykluczał straty w łańcuchu dostaw. Po drugie, jedno z nich przedstawiało średnią, a drugie medianę wartości dla każdego produktu. W przypadku produktów o dużej skośności emisji, średnia i mediana mogą być zupełnie inne.

Zaktualizowane dane dotyczące podziału emisji na dzień 15 czerwca 2022 r., uwzględniają straty w łańcuchu dostaw, na podstawie danych uzupełniających dostarczonych przez autora Tabeli. Oznacza to, że te dwa wykresy są teraz spójne.

Dla porównań w kilogramach i kilokaloriach pokazywane są różne produkty, w tym mięsa, nabiał, zboża, nasiona roślin strączkowych, owoce, warzywa, orzechy i rośliny oleiste.

W przypadku porównań pod względem białka, najbardziej sensowne jest porównanie produktów zwierzęcych i roślinnych, które są dobrym źródłem białka.

Często nie ma sensu porównywać do produktów roślinnych zawierających mało białka, takich jak owoce czy warzywa.

Tak samo nie ma sensu oceniać tłuszczów zwierzęcych – które zawierają mało białka – na podstawie zawartości białka.

​ Dlaczego ser ma znacznie wyższy ślad węglowy niż mleko?

W przeliczeniu na kilogram produktu, ser ma znacznie wyższy ślad węglowy niż mleko. Dzieje się tak dlatego, że ser jest w rzeczywistości znacznie gęstszą formą mleka. W przeliczeniu na masę, jest jak mleko zagęszczone, o znacznie niższej zawartości wody.

Zauważysz, że ślad jest znacznie bardziej podobny, gdy mierzy się go na podstawie białka lub pod względem kilokalorii, ponieważ ser będzie miał wyższą zawartość białka i energii na kilogram niż mleko.

​ Dlaczego wołowina pochodząca ze stad bydła mięsnego ma większy ślad środowiskowy niż wołowina pochodząca ze stad mlecznych?

Ślad środowiskowy wołowiny pochodzącej ze stad bydła mięsnego jest znacznie wyższy niż wołowiny pochodzącej ze stad mlecznych. Dzieje się tak dlatego, że wpływ krów mlecznych jest podzielony między wołowinę i produkty uboczne pochodzenia mlecznego. Na przykład metan emitowany w procesie fermentacji beztlenowej krów jest dzielony między mleko i wołowinę. Tak więc indywidualny wkład każdego z tych produktów jest niższy. W przeciwieństwie do tego, metan pochodzący ze stad bydła jest przypisywany wyłącznie produktom wołowym.

​ Czy różnica w emisji z wołowiny, nabiału i jagnięciny wynika tylko z metanu?

Metan ma znaczący udział w emisji gazów cieplarnianych przez zwierzęta przeżuwające – czyli głównie bydło i jagnięcinę. Nie jest on jednak jedynym powodem dużych emisji wołowiny, nabiału i jagnięciny. Wypas zwierząt gospodarskich jest dominującym źródłem globalnego wylesiania i zmian w użytkowaniu gruntów; a duże zwierzęta gospodarskie wymagają dużych ilości paszy dla zwierząt, co wiąże się ze śladem pochodzącym z produkcji zbóż, soi i innych pasz dla zwierząt.

Nawet jeśli usuniemy całkowicie metan, produkty te nadal mają wysoki ślad węglowy.

​ Czy ślad cieplny żywności obejmuje koszty alternatywne emisji dwutlenku węgla związane z użytkowaniem gruntów?

Nie, dane dotyczące gazów cieplarnianych z żywności, dotyczą jedynie emisji gazów cieplarnianych. To znaczy ilości gazów cieplarnianych wyemitowanych w danym roku. Nie uwzględniają one historycznych emisji związanych ze zmianą użytkowania gruntów, ani nie biorą pod uwagę kosztów alternatywnych związanych z emisją dwutlenku węgla, do czego można by wykorzystać ziemię, gdyby nie była ona wykorzystywana do celów rolniczych.

​ Jak orzechy mogą mieć ujemną emisję gazów cieplarnianych?

W niedawnej przeszłości wiele plantacji orzechów zastąpiło łąki lub porzucone pastwiska. Ponieważ drzewa rosnące na plantacjach orzechów pochłaniają dwutlenek węgla, zastąpienie nimi niektórych użytków zielonych może faktycznie prowadzić do ograniczenia emisji ze względu na pozytywną zmianę sposobu użytkowania gruntów. Efekt ten będzie jednak ostatecznie malał, ponieważ plantacje orzechów są uprawiane na terenach, które wcześniej nie były użytkami zielonymi.

​ Jak wypada wpływ mleka roślinnego na środowisko w porównaniu z nabiałem?

Wszystkie mleka roślinne – niezależnie od rodzaju – mają mniejszy ślad ekologiczny niż nabiał, jeśli mierzy się go na jedną porcję.

Mieszkający w Polsce mogą zadać sobie pytanie czy jest jakaś racjonalna przesłanka ku temu, że mała liczebnie Polska jest w stanie coś zmienić jeśli chodzi o stopień emisji gazów cieplarnianych z mięsa, jeśli takie kraje jak Chiny (lider produkcji wieprzowiny), Indie (lider produkcji wołowiny i mleka), USA i Rosja mające prawie połowę populacji globu i największe produkcje rolnicze świata, nie garną się do tych zmian?

Artykuł miał przybliżyć polskiemu czytelnikowi problem emisji gazów cieplarnianych w odniesieniu do produkcji mięsa a także pokazać, że Polska nie jest tu kluczowym graczem w skali całego globu i uzmysłowić, że umiar w jedzeniu tłuszczu mięsnego, byłby wskazany niezależnie od kraju ich emisji. Dla zdrowia, dla siebie.

Źródło: sdgs.un.org/goals, Curtin University, ourworldindata.org