Światowy Tydzień Wiedzy o Antybiotykach – przeciwdziałanie Antybiotykooporności

Ostatnia aktualizacja 28 lipca 2022

Dziś kończy się Światowy Tydzień Wiedzy o Antybiotykach.

Antybiotykooporność stanowi jedno z największych zagrożeń dla zdrowia i zjawisk w dziedzinie opieki zdrowotnej, którego skala i zasięg nieustannie rośnie. W tym roku od 14 do 20 listopada obchodzony jest drugi Światowy Tydzień Wiedzy o Antybiotykach, w którym szczególną uwagę poświęca się pracownikom opieki zdrowotnej.

Leczenie zakażeń szpitalnych jest skomplikowane ze względu na oporność bakterii na działanie antybiotyków. Raport WHO na temat obciążenia endemicznymi zakażeniami związanymi z opieką zdrowotną na świecie podaje, że w Europie zakażenia powstałe w placówkach opieki zdrowotnej są przyczyną 16 mln. dodatkowych dni hospitalizacji, 37 tys. zgonów i przyczyniają się do kolejnych 110 tys. zgonów rocznie. Wielkość strat finansowych z tego tytułu szacuje się na około 7 mld. EUR rocznie, uwzględniając wyłącznie koszty bezpośrednie.

Antybiotykooporność narasta z powodu niewłaściwego i nadmiernego stosowania antybiotyków, jak również słabości działań mających na celu zapobieganie zakażeniom i ich zwalczanie. Na wszystkich szczeblach i w całym społeczeństwie możliwe jest podjęcie odpowiednich kroków w celu zmniejszenia skutków i ograniczenia oporności bakterii na antybiotyki, a pracownicy sektora opieki zdrowotnej odgrywają główną rolę w walce o zachowanie skuteczności antybiotyków.

Pięć głównych działań adresowanych do pracowników opieki zdrowotnej Pracownicy opieki zdrowotnej, tacy jak lekarze pierwszego kontaktu, pielęgniarki, osoby wypisujące leki w szpitalach, lekarze stomatolodzy, farmaceuci, itp. mogą pomóc w zapobieganiu i zwalczaniu szerzącej się antybiotykooporności w Europejskim Regionie WHO, stosując pięć sformułowanych przez WHO zaleceń:

1. Zapobiegaj zakażeniom, stosując bezpieczne praktyki higieny, aby mieć pewność, że Twoje ręce, narzędzia, którymi się posługujesz i otoczenie są czyste.

2. Jeżeli uważasz, że pacjent może potrzebować leczenia antybiotykami, jeśli jest to możliwe, wykonaj badania w celu ustalenia, które antybiotyki należałoby zastosować.

3. Przepisuj antybiotyki tylko wtedy, gdy stwierdzisz, że są one naprawdę konieczne zgodnie z najnowszymi wytycznymi dotyczącymi stosowania antybiotyków.

4. Przepisuj i wydawaj właściwe antybiotyki w odpowiednich dawkach, zachowując odpowiedni okres stosowania leków; oraz

5. Sprawdzaj, czy pacjenci, którymi się opiekujesz posiadają aktualne szczepienia.

Ponadto, pracownicy opieki zdrowotnej powinni zgłaszać zakażenia antybiotykooporne zespołom ds. nadzoru epidemiologicznego. Powinni również rozmawiać z pacjentami o tym, jak należy prawidłowo przyjmować antybiotyki i o niebezpieczeństwach związanych z niewłaściwym ich stosowaniem. Pomocna może być również edukacja pacjentów na temat zapobiegania zakażeniom, np. poprzez szczepienia, mycie rąk, bezpieczniejsze kontakty seksualne i zakrywanie nosa i ust podczas kichania.

Wszyscy mają do wykonania zadania w walce z narastającą antybiotykoopornością bakterii.

Oprócz pracowników opieki zdrowotnej, decydenci polityczni i wszyscy członkowie społeczeństwa muszą aktywnie przeciwdziałać narastającej groźbie antybiotykooporności. Aby wszystkich zachęcić do działania, Europejskie Biuro WHO wraz z angielskim organem ds. zdrowia publicznego (Public Health England, PHE) wspólnie uruchomiły rozszerzoną wersję „Strażnika Antybiotyków” (Antibiotic Guardian), kampanii internetowej zainicjowanej przez PHE w 2014 r. Od tego czasu ponad 34 tys. osób zadeklarowało wsparcie dla prowadzonej akcji i podjęło się roli „Strażnika Antybiotyków”.(who)

Działania w Europie

Komisja Europejska walczy z rosnącą antybiotykoopornością
KE podejmie w 2017 r. nowe działania w zakresie walki z antybiotykoopornością (antimicrobial resistance, AMR). Przewidziano m.in. finansowanie badań nad nowymi lekami.

Eksperci szacują, że w wyniku lekooporności w UE umiera rocznie 25 tys. osób, i to na choroby dotąd uleczalne, jak zapalenie płuc czy gruźlica. Liczba antybiotyków na rynku jest ograniczona, a nadmierne lub bezzasadne ich stosowanie doprowadziło do tego, że wiele szczepów bakterii uodporniło się na ich działanie. Jeśli ten trend się utrzyma, to nawet niegroźne dotychczas infekcje wkrótce mogą stać się śmiertelne.

W tej sytuacji Komisja Europejska przygotowała na 2017 r. nowy plan działań dotyczący walki z antybiotykoopornością. Unia nie po raz pierwszy podejmuje walkę z lekoopornością. Wcześniejszy program prac KE realizowany był w latach 2011-2016 i skupił się przede wszystkim na ograniczeniu nadużywania antybiotyków w rolnictwie i weterynarii.

Najnowsze działania Komisji skoncentrują się natomiast głównie na wspieraniu krajowych programów walki z AMR w państwach członkowskich (zarówno w zakresie medycyny, jak i weterynarii), szkoleniu specjalistów i zwiększaniu świadomości o zagrożeniach związanych z antybiotykoopornością, zwłaszcza wśród młodych lekarzy i w społeczeństwie. Komisja będzie finansować badania nad nowymi antybiotykami, ale także nad nowymi szybkimi testami diagnostycznymi, szczepionkami oraz lekami, które mogłyby być dla antybiotyków alternatywą. W tym celu KE chce m.in. zacieśnić współpracę pomiędzy unijnymi agencjami zajmującymi się zdrowiem, jak Europejska Agencja Leków (EMA) czy Europejskie Centrum Prewencji i Kontroli Chorób (ECDC), a producentami leków.

„Odkąd mamy świadomość, jakie zagrożenia niesie za sobą AMR, UE przejęła dominującą rolę w walce z tym problemem. Tych działań wciąż jest jednak zbyt mało. Dlatego, a także po to, żeby scementować pozycję Unii jako światowego lidera w walce z AMR, w 2017 r. rozpoczniemy nowe prace, który wzmocnią to, co dotychczas już zostało zrobione. Będziemy chcieli przede wszystkim wesprzeć kraje członkowskie przy implementacji programów dotyczących walki z antybiotykoopornością, będziemy też nadzorować skuteczność tych działań” – powiedział komisarz UE ds. zdrowia i bezpieczeństwa żywności Vytenis Andriukaitis.

Eksperci alarmują, że w społeczeństwie wciąż jest bardzo niska świadomość ryzyka, jakie niesie za sobą AMR. Konsekwencją jest nadużywanie antybiotyków, nie tylko zresztą wśród ludzi, ale i w leczeniu zwierząt. W rolnictwie zwierzętom często podaje się leki profilaktycznie, zanim jeszcze wystąpią objawy choroby.

Najnowsze badania wykazały, że odporność bakterii na antybiotyki stosowane w leczeniu zapalenia płuc wzrosła z 6,2 proc. w 2012 r. do 8,1 proc. w 2015 r. Po raz pierwszy odnotowano także przypadki odporności na dwie grupy antybiotyków, karbapenemy i polimyksyny, które do tej pory uważane były za niezawodne wobec lekooporności na inne środki.

Dzisiaj AMR kosztuje UE ponad 1,5 mld euro rocznie, są to koszty opieki zdrowotnej i niezdolności do pracy. Naukowcy ostrzegają jednak, że jeśli problem nie zostanie w porę rozwiązany, sytuacja się pogorszy. Z ogłoszonego w maju br. raportu brytyjskiego ekonomisty Jima O’Neilla wynika, że do 2050 roku z powodu lekooporności może umrzeć 10 mln ludzi rocznie. Kosztowałoby to światową gospodarkę ponad 88 bilionów euro do 2050 r.

„Musimy skończyć z sięganiem po antybiotyki jak po cukierki” – powiedział O’Neill, przedstawiając wyniki raportu. (PAP)