Część I Zarys historyczny Rynek legalny i nielegalny dawstwa i przeszczepiania komórek i narządów człowieka. Ratowanie życia czy wielki biznes. Krajowe Organizacje Transplantacyjne na Świecie Część II Dawstwo Etyka i Religia Aspekty prawne transplantacji w Polsce Kto może być i zostać dawcą Organizacje faktycznie zarządzające dystrybucją narządów w Polsce Omówienie etapów operacji chirurgicznych transplantacyjnych na różnych organach( serce, nerki, wątroba itd.) Życie po przeszczepie Kierunki rozwoju transplantologii. Czy uda się przeszczepić w całości ludzką głowę?
Transplantacja jest procesem chirurgicznego usunięcia narządu lub tkanki od jednej osoby (dawcy narządów) i umieszczenie go w innej osobie (odbiorcy). Przeszczepianie narządów jest konieczne, gdy narząd odbiorcy został uszkodzony w wyniku choroby lub urazu. Naukowcy eksperymentowali z przeszczepami narządów na zwierzętach i ludziach już w XVIII wieku. Na przestrzeni 200 lat ich wysiłki okupione ofiarami kończyły się niepowodzeniem. Dopiero w połowie XX wieku, zaczęto przeprowadzać udane operacje. Dziś przeszczepy nerek, wątroby, serca, trzustki, jelita, płuc, serca i płuc są uważane za rutynowe leczenie. Przełomy w medycynie, które doprowadziły do stanu transplantacji jaki mamy dziś, takie jak typowanie tkankowe i leki immunosupresyjne pozwoliły na większą ilość przeszczepów narządów i dłuższy wskaźnik przeżycia dla ich odbiorców. Najbardziej zauważalne dla rozwoju w tej dziedzinie było odkrycie w połowie lat 70 ych XX wieku przez Jeana-François Borela immunosupresyjnego leku Cyklosporyny. Cyklosporyna została zatwierdzona do użytku komercyjnego w listopadzie 1983 r. Rys historyczny udanych przeszczepów narządów, których biorcy mogli się cieszyć życiem dłużej niż we wcześniejszych próbach przeprowadzanych w XIXw i na początku XX wieku: 1954 – Pierwszy udany przeszczep nerki (Dr. Joseph E. Murray, Brigham & Women’s Hospital, Boston, MA) 1966 – Pierwszy udany przeszczep trzustki / nerki (Drs. Richard Lillehei, William Kelly, University of Minnesota, Minneapolis, MN) 1967 – Pierwszy udany przeszczep wątroby (Dr. Thomas Starzl, University of Colorado Health Sciences Center, Denver, CO) 1968 – Pierwszy przeszczep trzustki izolowany (Dr. Richard Lillehei, University of Minnesota, Minneapolis, MN) 1968 – Pierwszy udany przeszczep serca (Dr. Norman Shumway, Stanford University Hospital, Stanford, CA) 1981 – Pierwszy udany przeszczep serca/ płuca (Dr. Bruce Reitz, Stanford University Hospital, Stanford, CA) 1983 – Pierwszy udany przeszczep pojedynczego płuca (Dr. Joel Cooper, Toronto Lung Transplant Group, Toronto General Hospital, Toronto Canada) 1986 – Pierwszy udany przeszczep obu płuc (Dr. Joel Cooper, Toronto Lung Transplant Group, Toronto General Hospital, Toronto Canada) 1989 – Pierwsze sukcesy związane z przeszczepem wątroby (Dr. Christoph Broelsch, University of Chicago Medical Center, Chicago, IL) 1990 – Pierwsze sukcesy związane z przeszczepem płuc (Dr. Vaughn A. Starnes, Stanford University Medical Center, Stanford, CA) 1998 – pierwsze przeszczepienie przedramienia (Jean Michel Dubernard – Lyon) 2005 – pierwsze przeszczepienie fragmentu twarzy ze zwłok (Jean Michel Dubernard – Amiens) 2008 – pierwsze udane przeszczepienie ponad 80% powierzchni twarzy wraz z podniebieniem, nosem, policzkami, powieką (Maria Siemionow – Cleveland) 2010 – pierwszy udany przeszczep całej twarzy, wykonany w Szpitalu Vall d’Hebron w Barcelonie W Polsce 1965 – pierwsza próba przeszczepienia nerki pobranej ze zwłok (Wiktor Bross, Władysław Wrężlewicz – Wrocław) 1966 – pierwsze udane przeszczepienie nerki ze zwłok (Jan Nielubowicz, Waldemar Olszewski, Wojciech Rowiński, Jerzy Szczerbań, Tadeusz Orłowski – Warszawa) (26 stycznia) 1966 – pierwsze przeszczepienie nerki pobranej od żywego dawcy (Wiktor Bross – Wrocław) 1969 – pierwsza próba przeszczepienia serca (Jan Moll, Antoni Dziatkowiak, Kazimierz Andrzej Rybiński– Łódź) 1985 – pierwsze udane przeszczepienie serca (Zbigniew Religa, Andrzej Bochenek, Jerzy Wołczyk, Marian Zembala, Bogusław Ryfiński – Zabrze) (5 listopada) 1987 – pierwsze przeszczepienie wątroby (Stanisław Zieliński – Szczecin) 1988 – pierwsze udane jednoczasowe przeszczepienie nerki i trzustki (Jacek Szmidt, Krzysztof Madej, Sławomir Frunze, Sławomir Nazarewski – Warszawa) (4 lutego) 1990 – pierwsze udane przeszczepienie wątroby u dziecka (Piotr Kaliciński – Warszawa) 1994 – pierwsze udane przeszczepienie wątroby u dorosłego (Jacek Pawlak, Bogdan Michałowicz – Warszawa) 1998 – pierwsze przeszczepienie pojedynczego płuca (Marian Zembala – Zabrze) 1999 – pierwsze przeszczepienie części wątroby od żywego dawcy (Piotr Kaliciński, Marek Krawczyk – Warszawa) 2001 – pierwsze udane jednoczasowe przeszczepienie płuc i serca (Marian Zembala, JJ Perdeus, Roman Przybylski, Jacek Wojarski – Zabrze) (24 października) 2002 – pierwsze jednoczasowe przeszczepienie serca i nerek (Marian Zembala, Roman Przybylski, Lech Cierpka) (30 sierpnia) 2003 – pierwsze przeszczepienie jednego płuca (Marian Zembala – Zabrze) 2004 – pierwsze udane przeszczepienie trzustki u osoby z uprzednio przeszczepioną nerką (Marek Durlik – Warszawa) 2005 – pierwsze przeszczepienie obu płuc (Yoshiya Toyoda – Zabrze) 2006 – pierwsze przeszczepienie wątroby i jelita (Piotr Kaliciński – Warszawa – Centrum Zdrowia Dziecka) 2006 – pierwsze przeszczepienie ręki (Jerzy Jabłecki – Trzebnica) (2 kwietnia) 2008 – pierwsze przeszczepienia wysepek trzustkowych w układzie auto i allogenicznym (Andrzej Chmura- Warszawa) 2013 – pierwsze przeszczepienie twarzy (Adam Maciejewski – Gliwice) Jak widać po historii transplantologii pionierami i mocarstwem na świecie w transplantacji są Stany Zjednoczone ( USA) i Specjaliści z tego kraju wyznaczają kierunki rozwoju tej nauki . Dziś w USA transplantologów skupiają głównie dwie organizacje: Amerykańskie Towarzystwo Chirurgów Transplantacyjnych(ASTS) z ilością członków około 1800 i Amerykańskie Stowarzyszenie Transplantacji (AST) reprezentujące w swych szeregach ponad 3500 specjalistów transplantacyjnych. Transplantacja jest szybko zmieniającą się dziedziną medycyny klinicznej. Ewoluowała w ciągu krótkiego okresu w dużej mierze dzięki zaangażowaniu, kreatywności i innowacyjnemu podejściu. Wraz z rozwojem transplantologii i niedoborem organów do pobierania i przeszczepów od dawców zmarłych i w niektórych przypadkach żywych , rozwinął się “czarny” rynek handlu tymi organami, którego zyski wyceniane są szacunkowo na 1000000000 dolarów rocznie (jeden miliard dolarów). Doszło do tego ,że życie ludzkie jest więcej warte po śmierci niż za życia. Jak w każdym przypadku popyt kształtuje podaż. Handluje się organami, także przez porywanie ludzi dla pozyskania ich od żywych nosicieli.
Dzięki międzynarodowym konwencjom nie tylko Narodów Zjednoczonych i jej Agend, handel ludźmi i nielegalny przemyt organów ludzkich są na świecie zakazane. W praktyce jednak przemyt i handel ludźmi jest trudny do wykrycia. Przykładem może być imigrant, który przywieziony do Europy, USA z pomocą przemytników nie mogąc sobie pozwolić na zapłatę za koszty transportu zamiast w lepsze życie, ląduje na niewolniczych farmach lub pobiera się od niego przymusem organa do przeszczepów. W Stanach Zjednoczonych, na przykład, UNODC szacuje, że przemytnikom wypłacane są 7 mld dolarów/ rocznie za przemyt 2,7 mln imigrantów z Ameryki Łacińskiej. Ile z tych imigrantów kończy na stole chirurga transplantologa? Brak dokładnych danych. Według raportu UNODC 2006, który do 2015 roku wiele nie stracił na aktualności, główne kierunki dla których pozyskiwani są ludzie i ich organy to: Stany Zjednoczone, Kanada, Unia Europejska, Japonia i Australia. Byłoby upraszczeniem jednak sugerować, że jest to tylko zjawisko “bogata północ- biedne południe”. Inne główne miejsca docelowe obejmuje Arabię Saudyjską i Turcję oraz w dalszej kolejności , Chiny, Indie, Pakistan, Polskę i Czechy, które są opisywane jako zarówno kraje pochodzenia jak i przeznaczenia. Handel Organami Ludzkimi określa się mianem „neo-kanibalizmu” przez wiodących ekspertów w tej dziedzinie. Ujawnia on ciemną złożoność człowieka, etyki lekarskiej i prawa w gospodarce światowej. Handel narządami ludzkimi jest napędzany przez rosnący popyt i dostarczanie przez dawców wymuszone siłą, groźbą użycia siły lub obietnicą zapłaty – organy. Neo Kanibalizm, koncentruje się na następujących organach : nerki, wątroba, serce, trzustka, płuca, rogówki oka, tkanki ludzkie. Niestety, dobrowolne pobieranie narządów pozostaje niewystarczające w większości krajów w 2008 na 30000 przeprowadzanych corocznie w Stanach Zjednoczonych przeszczepów, 100.000 ludzi pozostawało na listach oczekujących a 4400 nowych nazwisk dodawanych było każdego miesiąca. W wyniku tego niedoboru, a pomimo sankcjonującego prawa we wszystkich krajach zakazujących sprzedaży narządów, kwitł nielegalny handel narządami i wzrosło ich dostarczanie na zamówienie. Szacunkowa wartość nielegalnego handlu organami: Nerka jest najczęściej przeszczepianym narządem, szacowanym globalnie na 68,500 przeszczepów wykonywane rocznie. Następnie wątroba (20,100), serce (5200), płuca (3250), i trzustka (2800) 0,103. Choć istnieje wyraźny brak danych o cenach i częstotliwości nielegalnego przeszczepu narządów, eksperci szacują, że na całym świecie od 5 do 10 procent przeszczepów nerek jest nielegalnych. Oznacza to, że nielegalny handel odpowiada za 3.400 do 6.800 przeszczepów nerek rocznie. Cena każdej transplantacji to około 150.000 dolarów (organ, transport, hospitalizacja) Według raportu Reutera z 2009 “, Światowa Organizacja Zdrowia(WHO) szacuje, że około 10 procent wszystkich przeszczepów narządów na świecie obejmuje niedopuszczalne lub nielegalne przeszczepy. Zgodnie z artykułem 2007 w Pittsburghu Tribune-Review, przeszczep wątroby można było kupić w ciągu 90 dni w szpitalu w Ameryce Południowej za około 100,000 dolarów. Podobnie jak w przypadku innych form handlu ludźmi, nielegalny handel narządami wypływa z biednych krajów rozwijających się do bogatych i rozwiniętych. Kraje pochodzenia dawców to m.in. Chiny, Indie, Filipiny, Turcja, Egipt, Mołdawia, Rumunia, Brazylia, Boliwia i Peru. Kupujący pochodzą z krajów rozwiniętych w tym ze Stanów Zjednoczonych, Kanady, Japonii,Włoch i Australii, a także bogatych krajów rozwijających się takich jak Arabia Saudyjska,Izrael i Oman. Ostatnio Chiny, Pakistan, Filipiny podjęły kroki w celu zakazu “turystyki transplantacyjnej”, którą definiuje się jako zakup przeszczepu narządu za granicą, który obejmuje dostęp do narządu z pominięciem przepisów, zasad i procesów niektórych lub wszystkich krajach zaangażowanych w walkę z nielegalnym obrotem narządami ludzkimi i ich przeszczepami. Wysiłki tych krajów spowolniły praktykę otwartej turystyki transplantacyjnej, ale eksperci uważają, że praktyka w dalszym ciągu w podziemiu kwitnie. Kontekst w którym obie strony kupujący i sprzedający są napędzane przez ich najbardziej podstawowe potrzeby, potrzebę przetrwania, może być ograniczony tylko przez wykrywalność i nieuchronność kary za ten proceder w strukturze Państwa. W Chinach głośne były przypadki gdzie w strukturach Państwa osadzeni więżniowie, byli traktowani jako żywi dawcy organów / www.dailymail.co.uk/news/article-3027088/A-Human-Harvest-Chinas-organ-trafficking-exposed-shocking-documentary-alleges-illegal-trade-worth-staggering-1-billion-year.html . W Polsce głośna była akcja CBŚ z 2012 roku wymierzona w osoby, które handlowały albo proponowały do sprzedaży ludzkie narządy (PAP 2012).Niestety takich akcji jest za mało. W Europie przeszczepianie narządów jest jednym z największych sukcesów Medycyny XX wieku i jedynym ratującym życie w leczeniu niewydolności narządowej. Pod koniec 2014 roku ponad 70 000 chorych czekało na przeszczep nerki, wątroby, serca, płuc, trzustki lub przeszczep jelita w Unii Europejskiej (UE) a każdego dnia, 12 chorych oczekujących na przeszczep umiera z powodu tego, że brak jest dostępnych narządów. W rzeczywistości dane te prawdopodobnie nie reprezentują prawdziwej skali potrzeb pacjentów. Epidemia cukrzycy i nadciśnienia tętniczego i ogólnej tendencji starzenia się społeczeństwa spowodowały zwiększone potrzeby na przeszczepy a więc o wiele więcej osób może chcieć w przyszłości skorzystać z przeszczepu narządów niż liczba obecnie przeszczepianych. Prawo człowieka do zdrowia i godności obejmuje uznanie wszystkich potrzeb ludzkich do przeszczepów. Każdy kraj powinien rozwijać się w kierunku globalnego zaspokajania potrzeb pacjentów w oparciu o ich indywidualną dostępność do zasobów systemu opieki zdrowotnej a także poprzez regulowaną i etyczną lokalną lub międzynarodową współpracę w razie potrzeby. Dlatego wszystkie kraje potrzebują ram prawnych aby profesjonalnie regulować działalność dawstwa i przeszczepiania narządów, jak również zarządzania jakością i przejrzystych regulacji systemów nadzoru, które zapewniają bezpieczeństwo dawcy i biorcy oraz egzekwowania norm i zakazów dotyczących nieuczciwych praktyk. Prace Rady Europy w obszarze narządów, tkanek i komórek w transplantacji rozpoczęły się w 1987 roku, aktywnie przyczyniając się do realizacji wysokich standardów w zakresie ochrony zdrowia publicznego i promocji praw i godności człowieka. Zasady kierowania pracą w dziedzinie transplantacji narządów, tkanek i przeszczepów komórek są następujące:
- a) zapewnienie godności ludzkiej.
- b) utrzymanie i rozwój praw człowieka i podstawowych wolności.
- c) niekomercjalizacja substancji pochodzenia ludzkiego.
- d) ochrona dawców i biorców narządów, tkanek i komórek.
W Europie w roku 2012, zebrał się Komitet Ekspertów w sprawie handlu ludzkimi narządami, tkankami i komórkami (PC-TO) i przedstawił w Stanowisku końcowym następującą treść… od 2009 roku handel ludzkimi narządami, tkankami i komórkami jest problemem globalnym , który narusza podstawowe prawa człowieka i stanowi bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia indywidualnego i publicznego. Z upoważnienia Komisji Europejskiej w sprawie Problematyki Przestępczości ( CDPC ) i biorąc pod uwagę Konwencję Rady Europy o prawach człowieka i biomedycynie oraz jej Protokół dodatkowy w sprawie przeszczepiania narządów i tkanek pochodzenia ludzkiego, Konwencji Rady Europy w sprawie działań przeciwko handlowi ludźmi, wytyczne WHO w sprawie przeszczepiania komórek, tkanek i narządów, Deklaracji Istambule ws. Handlu Organami i Turystyki Transplantacyjnej wspólnej Rady Europy / Studium Organizacji Narodów Zjednoczonych “handlu narządami, tkankami i komórkami oraz handlu ludźmi w celu usunięcia organów “oraz dodatkową opinię Komitetu Sterującego do spraw Bioetyki ( CDBI ), Europejskiego Komitetu Problematyki Przestępczości ( CDPC ) oraz Europejskiego Komitetu w Sprawie Przeszczepiania Narządów ( CD-P-TO ) przygotowany został przez ekspertów z trzech komitetów sterujących, projekt konwencji prawa karnego dotyczącego handlu ludzkimi organami a także projekt protokołu dodatkowego do wyżej wymienionego projektu konwencji prawa karnego przeciwko handlowi tkankami i komórkami ludzkimi. EKPP zatwierdził projekt Konwencji Rady Europy w sprawie handlu ludzkimi organami na 63. sesji plenarnej w dniach 4-7 grudnia 2012. Konwencja Rady Europy o przeciwdziałaniu handlowi narządami ludzkimi została przyjęta przez Komitet Ministrów w dniu 9 lipca 2014. 18 marca 2015 Czternaście państw europejskich podpisały w Hiszpanii po raz pierwszy międzynarodowy traktat do walki z handlem ludzkimi organami i walki z organizatorami tego handlu, który generuje ponad miliard dolarów rocznie nielegalnych zysków na całym świecie. Traktat zakazuje zarabiania na przeszczepach i daje ofiarom prawo do odszkodowania, które mogłyby pokryć koszty obrażeń i leczenia. Belgia, Wielka Brytania, Włochy, Turcja i Polska są wśród 14 krajów europejskich, które podpisały traktat w dwudniowej międzynarodowej konferencji na temat handlu narządami człowieka, która odbyła się w Santiago de Compostela w północno-zachodniej Hiszpanii. Co najmniej pięć krajów musi ratyfikować umowę, która jest otwarta dla wszystkich krajów, zanim zacznie obowiązywać. Jest to pierwszy międzynarodowy traktat mający na celu zapobieganie i zwalczanie handlu narządami ludzkimi, według Rady Europy. Traktat ułatwi krajowym siłom policyjnym wymianę kluczowych informacji na zasadzie współpracy międzynarodowej. Sekretarz Generalny Rady Europy bardzo zaangażowany w projekt Thorbjørn Jagland, powiedział: “Nielegalni handlarze narządami żerują na zdesperowanych ludziach i ograniczają ich do metki (cenowa w sklepie), która może być dołączona do części ciała. Dziś rozpoczynamy zamykanie luk, które są wykorzystywane przez przestępców,” Prawodawstwo polskie posiada również wewnętrznie zapisy, których celem jest sankcjonowanie nielegalnego obrotu narządami ludzkimi. W Ustawie o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów mówi:” Za pobrane od dawcy komórki, tkanki lub narządy nie można żądać ani przyjmować zapłaty, innej korzyści majątkowej lub korzyści osobistej”…” Kto rozpowszechnia ogłoszenia o odpłatnym zbyciu, nabyciu lub o pośredniczeniu w odpłatnym zbyciu lub nabyciu komórki, tkanki lub narządu w celu ich przeszczepienia, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub karze pozbawienia wolności do roku”…” Kto, w celu uzyskania korzyści majątkowej lub osobistej, nabywa lub zbywa cudzą komórkę, tkankę lub narząd, pośredniczy w ich nabyciu lub zbyciu bądź bierze udział w przeszczepianiu lub udostępnianiu pozyskanych wbrew przepisom ustawy komórek, tkanek lub narządów, pochodzących od żywego dawcy lub ze zwłok ludzkich, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 5 lat. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełnienia przestępstwa określonego w ust. 1 stałe źródło dochodu, podlega karze pozbawienia wolności od roku do 10 lat. Dodatkowo temat transplantacji w samorządzie lekarskim w Polsce reguluje jasno Kodeks Etyki Lekarskiej w którym czytamy w art. 35: Lekarz nie może otrzymywać zapłaty za przeszczepione komórki, tkanki i narządy . Krajowe Organizacje Transplantacyjne na Świecie to: Region europejski: Austria: Austrotransplant Croatia : Donor Network of Croatia Czech Republic : Czech Transplantation Coordinating Centre (KST) Denmark : Scandiatransplant Estonia : Tartu University Hospital France : Agence de la biomédecine Germany : Deutsche Stiftung Organtransplantation (DSO) Greece : Hellenic National Transplant Organization Hungary : Hungarian National Blood Transfusion Service (HNBTS) Iceland : Scandiatransplant Israel : Israel Transplant Italy : Centro Nazionale Trapianti (CNT) Lithuania : Lithuanian Bureau on Organ Transplantation Netherlands : Nederlandse Transplantatie Vereniging Norway : Scandiatransplant Polska : Poltransplant Portugal : Autoridade Para Services de Sangue e Transplantacáo (ASST) Romania : National Transplant Agency Slovakia : Slovaq Centre on Organ Transplantation Slovenia : Institute of the Republic of Slovenia for the Transplant of Organs and Tissues: Slovenija Transplant Spain : Organización Nacional de Trasplantes (ONT) Sweeden: Scandiatransplant Switzerland : Swiss National Foundation for Organ Donation and Transplantation. Foundation Swiss Blood Stem Cells : Foundation Swiss Blood Stem Cells United Kingdom : UKTransplant Region amerykański Argentina : Instituto Nacional Central Único Coordinador de Ablación e Implante Brazil : Brazilian Organ Transplant Association Canada : The Canadian Association of Transplantation Chile : Corporación Nacional de Trasplantes de Chile Colombia : Red de Donación y Trasplante: Instituto Nacional de Salud Cuba : Grupo de Coordinación Nacional de Trasplantes Dominican Republic : Instituto Nacional de Coordinación de Trasplante Ecuador: Instituto Nacional de Donación y Trasplante de Órganos, Tejidos y Células (INDOT) Mexico : Centro Nacional de Trasplantes (CENATRA) Peru : Organización Nacional de Donación y Trasplantes (ONDT) United States of America : United Network for Organ Sharing Uruguay : Instituto Nacional de Donación y Trasplante de Células, Tejidos y Órganos (INDT) Venezuela : Sistema de Procura de Órganos y Tejidos Region wschodnioazjatycki India : Directorate General of Health Services Myanmar : Department of Health Region bliskiego wschodu Egypt : Directorate of Specialized Medical Committee Curative Care Sector MOH and Population. Egyptian Medical Syndicate Lebanon : National Organization for Organs and Tissues Donation and Transplantation (NOOTDT) Pakistan : Sindh Institute of Urology and Transplantation Tunisia : Centre National pour la promotion de transplantation d’Organes Saudi Arabia : Saudi Centre for Organ Transplantation Region północnego Pacyfiku Japan : Japan Organ Transplant Network Korea : Konos Korean Network for Organ Sharing Malaysia : National Transplant Resource Centre Naukowe Stowarzyszenia Dawstwa i Przeszczepów narządów na świecie: American Association for the Study of Liver Diseases (AASLD) American Association of Tissue Banks (AATB) American Board for Transplant Certification (ABTC) American Society of Nephrology American Society of Transplantation (AST) American Society of Transplant Surgeons (ASTS) American Society for Blood and Marrow Transplantation Asia Pacific Association of Surgical Tissue Banking Association of Organ Procurement Organizations (AOPO) Biotherapeutics Association of Australasia (formerly the Australasian Tissue Biotherapeutics Forum) Belgium Transplantation Society (BTS) British Association for Tissue Banking (BATB) British Columbia Transplant Society Canadian Association of Transplantation Catalan Transplant Foundation Czech Transplantation Society European Association of Tissue Banks (EATB) European Dyalisis and Transplantation Association / European Renal Association (EDTA / ERA) European Eye bank Association (EEBA) European Society for Organ Transplantation (ESOT) Eye Bank American Association (EBAA) Indian Society of Organ Transplantation International Liver Transplantation Society International Pediatric Transplant Association International Society for Heart and Lung Transplantation (ISHLT) International Society for Cellular Therapy (ISCT) International Transplant Nurses Society (ITNS) Luso Transplante North American Transplant Coordinators Organization (NATCO) Nord Italia Transplant Organ Procurement Transplant Network (OPTN) Spanish Association of Tissue Banks (AEBT) Spanish Society of Dyalisis and Transplant (SEDYT) Spanish Society of Liver Transplant (SETH) Spanish Society of Nephrology (SEN) The European Group for Blood and Marrow Transplantation (EBMT) The Transplantation Society (TTS) The Transplantation Society of Australia and New Zealand (TSANZ) Thai Association of Tissue Banking (TATB) Turkish Transplantation Society (TTS) World Marrow Donor Association (WMDA) Słownik podstawowych pojęć, które użyte będą w II i w III części: 1.bank tkanek i komórek – jednostkę organizacyjną prowadzącą działalność w zakresie gromadzenia, przetwarzania, sterylizacji, przechowywania i dystrybucji tkanek i komórek. Jednostka tego rodzaju może również pobierać lub testować tkanki i komórki; 2.dawca – żywego dawcę albo zwłoki ludzkie, od których pobiera się komórki, tkanki lub narządy; 3.dawstwo – przekazywanie komórek, tkanek lub narządów ludzkich przeznaczonych do zastosowania u ludzi; 4.dystrybucja – transport i dostarczenie komórek, tkanek lub narządów przeznaczonych do zastosowania u ludzi; 5.istotne zdarzenie niepożądane – nieprzewidziane zdarzenie związane z pobraniem, przetwarzaniem, testowaniem, przechowywaniem, dystrybucją i przeszczepianiem komórek, tkanek lub narządów prowadzące do przeniesienia się choroby zakaźnej, zagrożenia życia albo do śmierci, powodujące uszkodzenie ciała, pogarszające stan zdrowia lub mogące powodować potrzebę leczenia w szpitalu albo wydłużenie takiego leczenia; 6.istotna niepożądana reakcja – nieprzewidzianą reakcję organizmu dawcy lub biorcy związaną z pobieraniem lub zastosowaniem u ludzi komórek, tkanek lub narządów, powodującą zagrożenie życia albo śmierć, uszkodzenie ciała, pogorszenie stanu zdrowia człowieka lub mogącą powodować leczenie w szpitalu lub wydłużenie takiego leczenia lub przeniesienie choroby zakaźnej; 7.komórka – najmniejszą strukturę morfologiczną i czynnościową organizmu zdolną do podstawowych czynności życiowych, występującą pojedynczo lub grupowo, niepowiązaną ze sobą tkanką łączną; 8.konserwowanie – użycie czynników chemicznych, zmiany czynników środowiskowych lub innych czynników, podczas przetwarzania w celu zapobieżenia lub opóźnienia biologicznej lub fizycznej degradacji komórek, tkanek lub narządów; 8a. koordynacja pobrania i przeszczepienia – uzgodnienia dotyczące czasu, miejsca, sposobu pobrania, nadzoru nad przebiegiem tego procesu, sposobu przekazania i transportu oraz przyjęcia komórek, tkanek lub narządu w podmiocie leczniczym w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej lub banku tkanek i komórek oraz ich dostarczenia do biorcy, przez uprawnionego pracownika; 8b. koordynator pobierania i przeszczepiania komórek, tkanek i narządów – uprawnionego i przeszkolonego pracownika organizującego koordynację pobrania i przeszczepienia; 8c. kryteria akceptacji – limity ilościowe i jakościowe, zakresy lub inne odpowiednie pomiary pozwalające na zaakceptowanie wyników badań; 8d. krytyczny moment – etap procesu, warunki procesu, wymagane badania lub inne istotne parametry lub elementy mające potencjalny wpływ na jakość i bezpieczeństwo bądź materiały mające bezpośrednio kontakt z komórkami, tkankami lub narządem, które muszą być kontrolowane w oparciu o wyznaczone kryteria akceptacji; 9.narząd – wyodrębnioną i istotną część ludzkiego ciała, zbudowaną z różnych tkanek, zdolną do utrzymywania swojej struktury, ukrwienia i możliwości pełnienia autonomicznych funkcji fizjologicznych; 10.pobieranie – czynności, w wyniku których komórki, tkanki lub narządy są pozyskiwane w celach diagnostycznych, leczniczych, naukowych lub dydaktycznych; 11.przechowywanie – utrzymywanie komórek, tkanek lub narządów we właściwie kontrolowanych warunkach do chwili ich dystrybucji i zastosowania u ludzi; 12.przetwarzanie – wszelkie czynności związane z przygotowaniem, transportowaniem, konserwowaniem i pakowaniem komórek, tkanek lub narządów przeznaczonych do stosowania u ludzi; 12a. standardowe procedury operacyjne – pisemne instrukcje opisujące przebieg określonych procesów wraz z charakterystyką wykorzystywanych materiałów i metod oraz oczekiwane wyniki tych procesów; 13. sterylizacja – zastosowanie odczynników chemicznych, czynników biologicznych i czynników fizycznych, mające na celu unieszkodliwienie patogenów w komórkach i tkankach; 13a. system zapewnienia jakości – strukturę organizacyjną, procedury, procesy i zasoby wpływające w sposób pośredni lub bezpośredni na osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości; 14. testowanie – czynności polegające na przeprowadzeniu badań mających na celu określenie przydatności komórek, tkanek lub narządów do przeszczepienia u ludzi; 15. tkanka – zespół komórek o wyspecjalizowanych funkcjach powiązanych ze sobą substancją międzykomórkową; 15a. walidacja procesu – udokumentowane działanie mające na celu wykazanie, że proces prowadzony w ustalonym zakresie parametrów przebiega skutecznie i w sposób powtarzalny oraz spełnia ustalone kryteria akceptacji; 16. zastosowanie u ludzi – zastosowanie komórek, tkanek lub narządów dla ludzkiego biorcy oraz zastosowanie pozaustrojowe; 17. żywy dawca – osobę, od której pobierane są komórki, tkanki lub narząd. 18 . śmierć sercowa – nieoczekiwany zgon, poprzedzony nagłą utratą przytomności, do którego dochodzi w okresie 1 godziny od początku objawów, u osoby ze znaną wcześniej lub utajoną chorobą serca.U podłoża zaburzeń patofizjologicznych nagłej śmierci sercowej leżą: migotanie komór, częstoskurcz komorowy, asystolia i rozkojarzenie elektromechaniczne. 19. śmierć mózgu – definicja śmierci utożsamiająca śmierć człowieka jako całości z nieodwracalnym ustaniem funkcji mózgu. Obecnie przyjęta w Polsce definicja śmierci jako śmierci całego mózgu obowiązuje od 2007 roku. Rozpoznanie śmierci mózgu pozwala na zaprzestanie dalszego, niecelowego leczenia oraz na pobranie ze zwłok narządów do celów transplantacyjnych. Narządy i tkanki, które mogą być przeszczepiane ze względów zdrowotnych Wątroba Nerka Trzustka Serce Płuca Jelita Rogówka Ucho środkowe Skóra Kości Szpik kostny Zastawki serca Tkanka łączna Dzięki Internetowi, każdy z nas może zobaczyć jak wygląda przeszczep organów na stole chirurgicznym
Żródła: www.dailymail.co.uk/news/article-3027088/A-Human-Harvest-Chinas-organ-trafficking-exposed-shocking-documentary-alleges-illegal-trade-worth-staggering-1-billion-year.html , www.edition.cnn.com/2014/06/26/world/asia/freedom-project-nepals-organ-trail/, wikipedia.com, www.edqm.eu, rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 25 kwietnia 2006 r.w sprawie wymagań dla kandydata na dawcę komórek, tkanek lub narządu i inne, 1 Scheper-Hughes, Nancy and Lawrence Cohen, “Extreme Research,” Berkeley Magazine (Summer 1999), accessed August 19, 2010, http://berkeley.edu/news/magazine/summer_99/feature_darkness_scheper.html. 102 “Organ transplants: The gap between supply and demand,” The Economist (October 9, 2008), accessed July 17, 2009, http://www. economist.com/node/12380981?story_id=12380981. 103 Dr. Luc Noel, MD. Coordinator of the Clinical Procedures team, World Health Organization (July 29, 2009). Email correspondence. 104 Caplan, Arthur, Beatriz Dominguez-Gil, Rafael Matesanz, and Carmen Prior, “Trafficking in organs tissues and cells and trafficking in human beings for the purpose of the removal of organs,” Council of Europe/United Nations Study, 2009, p. 58, accessed December 15, 2010, http://www.coe.int/t/dghl/monitoring/trafficking/docs/news/OrganTrafficking_study.pdf. 105 Interlandi, Jeneen, “Not Just Urban Legend,” Newsweek, January 10, 2009, accessed July 8, 2009,http://www.newsweek.com/ id/178873/output/print. 106 Kahn, Michael. “Study highlights need for more kidney donations,” Thomson Reuters, 18 February 2010, accessed August 18, 2010, http://www.reuters.com/article/idUSLI302791, Fabregas, Luis. “Transplant ‘tourism’ questioned at medical centers in Colombia,” Pittsburgh Tribune-Review (18 February 2007), accessed July 20, 2009, http://www.pittsburghlive.com/x/pittsburghtrib/s_493727.html. 108 Scheper-Hughes. “Organs Without Borders,” Foreign Policy (January 5, 2005) p. 26, accessed August 17, 2010, http://www.foreignpolicy. com/articles/2005/01/05/organs_without_borders. 109 Ibid. 110 Budiani-Saberi, D.A. and F.L. Delmonico. “Organ Trafficking and Transplant Tourism: A Commentary on the Global Realities,” American Journal of Transplantation (2008) p. 925-929, accessed August 19, 2010, http://cofs.org/COFS-Publications/Budiani_and_DelmonicoAJT_April_2008.pdf. 111 Dr. Luc Noel, MD. Coordinator of the Clinical Procedures team, World Health Organization (29 July 2009). Email correspondence, 2 Likun, Zuo. “Human organ black market exploiting poverty and hope.” The China Post, May 10, 2010, accessed August 17, 2010, http:// www.chinapost.com.tw/print/255889.htm. 113 Interlandi, Jeneen, “Not Just Urban Legend,” 2009. Osterweil, Neil, “WTC: Black Market Kidney Surgery Offers No Guarantees,” MedPage Today, July 26, 2006, accessed November 1,2010, http://www.medpagetoday.com/Nephrology/GeneralNephrology/3814.
